Филиал МБОУ «Бейская средняя общеобразовательная школа-интернат имени
Н.П.Князева «Большемонокская основная общеобразовательная школа»
УТВЕРЖДАЮ:
директор МБОУ «Бейская СОШИ имени
Н.П.Князева»
_________Н.В. Романцова
Приказ № 65_
от «_02_»_сентября_2024 г
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
учебного предмета
Родной язык (хакасский)
5-9 класс
Разработчик: учитель хакасского языка
Чебодаева Эльза Алексеевна,
высшая квалификационная категория
Обсуждена и согласована на
методическом объединении учителей
гуманитарного цикла
Протокол №__1__от _29._08 .2024г.
Принята на Методическом
совете школы
Протокол № 1 от _30. 08. 2024г.
с. Большой Монок 2024 г.
1
ЧАРЫДЫUЛЫU ЧООХ
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предметче тоuынxаy программа eгретчее мындаu тоuыс
апарарuа полызар:
Федеральнай хазна eгредiг стандартта кjрiл парuан полuан на eгренxiнiy предметче
алuан eгренiс салтарларын (личностнай), предметче алuан eгренiс салтарларынаy
тузалан полчатханын (метапредметнай) паза предметче алuан тиксi eгренiс
салтарларын пос (хакас) тiлiн eгренген хоостыра чуртасха кирерге;
ФГОС-ха паза олuаннарны чуртасха тиксi тимнир кjзiдiмге программаа килiстiре
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предметтi тиксi jjн eгредiг синде eгренгенiнiy кjрiл
парuан салтарларын класстар хоостыра кjрерге;
алынxа алылuан класстыy пос оyдайларын санuа алып, предметче тоuынxаy кjзiдiмге
пирiлген программанаy тузаланып, темалар хоостыра план пeдірерге.
Полuан на eгренxiнiy предметче алuан eгренiс салтарлары (личностнай), предметче
алuан
eгренiс
салтарларын
тузалан
полчатханы
хоостыра
салтарлар
(метапредметнай) пос (хакас) тiлi тиксi eгредiг организациязында eгренiлчеткенiне
килiстiре пирiлчелер.
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предметтiy тиксi чарыдии.
Хакас тілі – Хакас Республиканыy ікінxі хазна тілі, хакас чонныy тjреен тілі,
тилекейдегі тіллерніy пірсі. Ол чонныy тіл алысчаy, аныy тjлдеy тjлге чыылuан
пілізін, саuыс-кjгізін, хайраллап, jсчеткен тjлге читірxеy тирии полча. Пос тілін jтіре
пілгені, аннаy пос тузаланuаны хакас кізее пос чоныныy чардыuы полчатханын
пілінерге полысча паза аuаа чуртаста, тоuыста, чайаачыда ізестіг тjстег полча.
Аннаyар, хакас тіліне eгредер сурыuларны наа оyдайнаy, саuамuы халых чуртасха
килістіре пjгіп, аныy практика сарин чахсыландырып, полuан на уроктыy тeзімін
кjдірерге кирек.
Хакас тiлi Хакас Республиканыy хазна тілінiy функциязын толдырчатханы Хакас
Республикада паза Россия Федерациязыныy пасха даа регионнарында чуртапчатхан
полuан на хакасха, тиксi хакас чонына поuдархастыu полча. Хакас тiлiн пiлгенi паза
аныy аймах функциональнай кjрiмнерiнеy тузалан полчатханы, аныy аймах
стильлерiнiy пос оyдайлыu полчатханын паза хоос оyдайларын оyнапчатханы, хакас
тiлiн аймах сфераларда паза ситуацияларда орта паза тeзiмнiг тузалан полчатханы
хакас кiзее чон аразында, чуртастыy аймах сариларындапозын кjзiдерге полысча.
Хакас тiлi, тiл алызар паза пос саuызын читiрxеy jjн функцияларны толдырып,
кiзiлерге удур-тjдiр паза чон аразында теелiзерге полысча, алынxа кiзiнiy чуртасха
кjрiзiн паза аныy саuыс-оyнанызын тjстепче паза пiлiстi, кибiрлернi, тархынны
хайраллаxаy, тjлдеy тjлге апарxаy jjн оyдай полча.
Хакас тiлiне школада eгреткенi eгренxiнiy нравственнай паза тiл алысчаy
культуразын чахсыландырарына, аныy интеллектуальнай паза чайаачы оyдайларын,
саuын полчатхан аймах оyдайларын тилiдерiне кjстеглiг.
Хакас тiлiне eгредерiнiy содержаниезi iдjк eгренxiлернiy тiлнеy тузалан полчатхан
тиксi функциональнай пiлiстерiн тилiтче: хыuыр полчатханын, хыuырuан тексттi
оyнапчатханын, аймах тексттернеy тузалан полчатханын, Чоох хоостыра паза
текст хоостыра тоuыс хакас тiлiн школада eгредерiнiy jjнi полча.
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предметтi eгренер пjгiннер.
Хакас тiлiн jjн тиксi eгредiг программалары хоостыра eгренер пjгiннер:
- тиксi Россияныy кiзiзi полчатханын оyниры паза аны пiлiнерi, чир-сууна
хынызын кjзiт полары, хакас тiлi Хакас Республиканыy хазна тiлi полчатхынын
аарлиры;
- хакас тiлiне хакас чонныy духовнай пайын паза саuызын кjзiтчеy, тiл алысчаy паза
2
пiлiс алxаy оyдайын (піліп) оyнанып теелерi;
- хакас культуразын, Хакас Республикада паза тиксі Россия Федерациязында
чуртапчатхан прай чоннарныy культуразын паза тiллерiн аарлап пілері;
- хакас тiлi посты тилiдер, кiзiлернеy теелiзер тирiг полчатханын пiлерi;
- хакас тілініy пeдiзiн, аныy пос оyдайын, стиль саринаy пайын пiлерi;
- хакас литература тiлiнiy синнерiнпаза чоох кибiрлерiн пiлерi;
- постыy сjстiг чыындызын пайыдары паза аннаy позыныy чооuында аймах-пасха
грамматика формаларында тузалан пілері;
- постыy орта пазар паза таныuлар турuызар кjнiгiстерiн тиреyнет полары;
чоохтанар оyдайларын чахсыландырарuа кeстенерi;
- постыy чооuын паза аймах-пасха ситуацияларда кiзiлернеy тiл алызар оyдайларын
тилiдері; хакас тiлiн пiлiс алар тиріг чiли пiлгенi;
- хакас тiлiнеy саuынарuа, тиyнестiрiглер, eзeрiглер, салтарлар иде eгренxiлернiy
функциональнай пiлiстерiн тилiдерi: информация тiлирі, пiлiс табары паза оларнаy
тузалан полары, кирек нимелернi табары;
- аймах-пасха тексттернеy тузаланары, тексттi eзeрері, аны оyнап полчатханын
кjзiдері, тексттiy пeдiзiн, тузазын, хайдаu пjгiннеy пазылuанын паза тiл оyдайларын
чарыдары.
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предметтiyeгредiг пландаuы орны
Тиксi jjн, ортымах eгредiгнiy Федеральнай хазна eгредiг стандарттары хоостыра
«Пос (хакас) тiлi» eгредiг предмет «Родной язык и родная литература» предметнай
областьха кiрче.
«Пос (хакас) тілі» eгредіг предметке пазылuан тоuынxаy федеральнай программаа
килiстiре тимнелген.
Полuан на eгредiг учреждениезінiy eгредiг планы, пос алынxа тимнелiп, чарадылча.
Пос тiлiнеy eгредiг апарыл- чатхан eгредiг планы хоостыра «Пос (хакас) тiлi» eгредiг
предметтi eгренеріне 5–9 класстарда 510 ч пирiлче:
5-xі класста – 102 ч (3 ч неделяда);
6-xы класста – 102 ч (3 ч неделяда);
7-xi класста – 102 ч (3 ч неделяда);
8-xi класста – 102 ч (3 ч неделяда);
9-xы класста – 102 ч (3 ч неделяда).
«ПОС (ХАКАС) ТIЛI» EГРЕДIГ ПРЕДМЕТТІY JJН
СОДЕРЖАНИЕЗІ ПАЗА ТЕМАЛАРХООСТЫРА ЧАРЫЛЧАТХАНЫ
5-xi КЛАСС (102 ч)
Хакас тiлiнеyер тиксi оyнаu (2 ч)
Хакас тiлi – Хакас Республиканыy хас-хаxаннаy ор- ныххан чоныныy удур-тjдір тiл
алызар тирии. Хакас тiлiнiy пайы паза хоос оyдайлары (1 ч).
Лингвистика – тiлдеyер наука (1 ч).
Тiл паза чоох (4 ч)
Олаyай паза пазылuан чоох. Пiр кiзiнiy, iкi кiзiнiy паза кjп кiзiнiy чооuы.
Чоох тоuызыныy кjрiмнерi (чоохтанары, истерi, хыuырары, пазары) паза оларныy пос
оyдайлары.
Чуртаста полuан нимелер хоостыра, паспин, пiр кiзiнiy чооuын пeдiрерi, пос (хакас)
тiлiнеy научнай, eгредiг, хоос литература паза научно-популярнай литература
хыuырары.
Хыuырuан паза искен тексттi кjрбин чоохтиры, ол санда чоохтапчатхан кiзiнiy
сырайын алыстырып.
3
Тiл темазынxа (eгренген темаларxа) паза чуртаста полuан нимелер хоостыра iкi
кiзiнiy чооuында аралазары.
Хакастарныy кибiрли изеннезер, анымxохтазар оyдайлары, сурыныстары,
алuыстастары.
Хыuырuан паза чуртаста полuан ниме хоостыра чоох, полталыu хоос пeдiрерi.
Тыyнирыныy кjрiмнерi: eгредiглiг, танызыuлыu, тиксi. Хыuырыuныy кjрiмнерi:
eгредiглiг, танызыuлыu, тiлеглiг, ан. п.
Текст (4 ч)
Текст паза аныy пiлдiрiглерi. Тексттiy темазы паза аныy jjн саuызы. Кiчiг тема.
Тексттiy jjнiн пeдiрчеткен сjстер.
Чоохтыy тузазы хоостыра кjрiмнерi (чарыдыuлыu, искiрiглiг, паалаuлыu), оларныy
пос оyдайлары.
Тексттiy пeдiзi. Абзац – тексттi смысловой чардыхтарuачарxаy оyдай.
Чоохтаuларны паза тексттiy чардыхтарын палuалыстырxаy оyдайлар: сjстiy
формалары, пiр тjстiктiг сjстер синонимнер, атонимнер, сырай местоимениелерi,
сjстернiy хаталызы.
Тексттi саuыс хоостыра eзeрерi: аныy алынxа чардыхтарыныy пeдiзi, кiчiг темалары
паза абзацтары, чоохтаuларны текстте палuалыстырчатхан оyдайлар, хоос тiл
оyдайлары (eгренген хоостыра).
Хыuырuан паза искен тексттi толдыразынаy, таллап, паза хысхаxахти чоохтиры.
Тексттi, чоохтапчатхан кiзiнiy сырайын алыстырып, чоохтиры.
Текстке план пeдiрерi: олаyай паза толдыра план.
Тiлнiy функциональнай кjрiмнерi (2 ч)
Хакас тiлiнiy функциональнай кjрiмнерiнеyер тиксi оyнаu (олаyай чоохтаyар, чоох
стильлерiнеyер, хоос лите- ратура тiлiнеyер).
Тiл системазы (78 ч)
Фонетика. Графика. Орфоэпия (4 ч)
Фонетика паза графика – тiл науказыныy чардыхтары.
Чоох тапсаuлары паза оларныy пeдiзi. Гласнай паза согласнай тапсаuлар. Тапсаu паза
буква.
Алнындаuы паза соондаuы рядтаuы гласнайлар. Глас- найларныy гармониязы. И, ии
гласнайларныy нымзах паза хатыu сjстерде киректелчеткенi. Узун гласнайлар,
оларны орта пазары. J-jj, e-ee, i гласнайларны адиры.
Eнніг паза туных согласнай тапсаuлар. Согласнай- ларныy ассимиляциязы.
Согласнай буквалар, оларны орта пазары. Хос согласнайларны паза u, y, x
согласнайларны орта адиры паза пазары.
Сjстiy тапсаuлыu пeдiзiн eзeрерi.
Слог. Пазым, аныy пiлдiрiглерi. Eн, аныy функ- циялары. Eннiy пiлдiрiглерi.
Орта пазары (4 ч)
Орта пазары – тiл науказыныy чардыuы. Орта паза- рынаyар тиксi оyнаu. Хакас
тiлiнiy орта пазарыныy jjн правилолары. Гласнайларны паза согласнайларны орта
пазары. Хысха паза узун гласнайларны орта пазары. Соб- ственнай аттарда улуu
букваларны паза кавычкаларны пазары. Хос согласнайларны пасха-пасха чоох
чардых- тарына кiрчеткен сjстерде пазары.
Е, ё, я, ю йоттыu гласнайларны хакас сjстерiнде пазары. Оларны орыс тiлiнеy кiрген
сjстерде орта адиры паза орта пазары.
Сjстерні кjзiрерi.
Лексикология (8 ч)
Лексикология – тiл науказыныy чардыuы. Сjстiy лексика тузазын чарытчаy jjн
оyдайлар (пiр тjстiктiг сjстер, синонимнер паза антонимнер табары), сjстiy тузазын
4
контекст паза чарыдыuлыu сjстiк хоостыра чарыдары.
Пiр паза кjп тузалыu сjстер. Сjстiy кjнi паза кjнi нимес тузазы. Сjстернiy темалар
хоостыра пjлiктерi.
Синонимнер. Антонимнер. Омонимнер. Лексическай омонимнер. Омонимнернi паза
кjп тузалыu сjстернi чоохта пасхалиры.
Сjстiктернiy кjрiмнерi (чарыдыuлыu, синонимнер, омонимнер) паза оларныy пос
(хакас) тiлiнiy сjстiг пайын eгренерiне полызии.
Сjстернi лексика саринаy eзeрерi (eгренiлген материал хоостыра).
Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi. Орта пазары (10 ч) Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi – тiл науказыныy
чардыхтары. Хозым – тiлнiy иy кiчiг единицазы. Сjстіy тjстігі.
Хозымнарныy кjрiмнерi: сjс пeдірxеy, форма пeдірxеy паза сjс хубулдырxаy. Пiр
тjстiктiг сjстер. Адалыстыy падеж паза сан хозымнары, идiлiстiy сырай паза сан
хозымнары; тартылuы паза сказуемай формаларныy хозымнары, чаратпинчатхан
форманыy хозымнары.
Хакас тiлiнде наа сjстер пeдiрxеy оyдайлар: хозымнар полызиинаy, сjстер
палuалызып, тапсаuлар алызып, сjстернiy пiр чоох чардыuынаy пасха чоох
чардыuынзар кjскенi, аббревиация.
Сjстi хозымнарuа чарары. Сjстi пeдiзi хоостыра eзeрерi.
Морфология. Кибiрлiг чоох. Орта пазары (36 ч)
Морфология – грамматиканыy чардыuы – 2 ч.
Сjстiy грамматика тузазы.
Чоох чардыхтары – сjстернiy лексико-грамматическай пjлiктерi. Хакас тiлiнiy чоох
чардыхтары. Пос алынxа паза полызыuлыu чоох чардыхтары.
Адалыс – пос алынxа чоох чардыuы – 10 ч. Адалыстыy грамматика тузазы,
морфология паза синтаксис тузалары. Адалыстыy чоохтаuы тузазы.
Адалыстыy тузалары хоостыра лексико-грамматическай пjлiктерi; собственнай паза
нарицательнай,
тiрiг паза тiрiг нимес ниме-нооларны таныхтапчатханадалыстар.
Адалыстар пeдiрxеy хозымнар: -чы/-чi; -ыu/-iг/-г;
-ыс/-iс/-с. Сjстер хозылып пeтчеткен адалыстар.
Адалыстарныy падежтер хоостыра хубулызы. Адалыстыy тартылuы формазы.
Падежтернiy паза тартылuы форманыy хозымнары.
Адалыстыy кiчiглес формазын пeдiрxеy хозымнар:
-xах/-xек, -ыxах/-ixек, -ах/-ек, -ас/-ес. Адалыстарны морфология саринаy eзeрерi.
Пiлдiрiс – пос алынxа чоох чардыuы – 10 ч. Адалыстыy грамматика тузазы,
морфология паза синтаксис тузалары. Пiлдiрiстiy чоохтаuы тузазы.
Пiлдiрiстер пeдiрxеy хозымнар: -ых/-iк, -к/-х; -ыu/-iг,
-г/-u; -лыu/-лiг, -ныu/-нiг, -тыu/-тiг, ан. п. Пiлдiрiстернiy тузалары хоостыра пjлiктерi.
Пiлдiрiстiy тиyнестiрiс синнерi. Пiлдiрiстернi орта пазары.
Пiлдiрiстернi морфология саринаy eзeрерi.
Идiлiс – пос алынxа чоох чардыuы – 14 ч. Идiлiстiy грамматика тузазы, морфология
паза синтаксис тузалары. Идiлiстiy сjс пiрiгiзiндегi, чоохтаuдаuы, чоохтаuы тузазы.
Идiлiстiy пасталыu формазы. Идiлiстер пeдiрxеy оyдайлар. Идiлiстер пeдiрxеy
хозымнар: -ла/-ле, -на/-не,
-та/-те, -а/-е.
Иділістіy идiл парuан паза идiлбеен кjрiмнерi. Иділістіy формаларынаyар тиксi
оyнаu: сырайxа хубулчатхан формалары, сырайxа хубулбинчатхан (причастие, деепричастие, iле нимес)
формалары.
Иділістіy полчатхан, полар, ирткен тустары. Полчатхан тус, полчатхан тустыy пeдiзi.
Идiлiстiy полчатхан туста сырайxа паза санxа хубулызы. Полар тус, полар тустыy
5
пeдiзi. Идiлiстiy полар туста сырайxа паза санxа хубулызы.
Ирткен тус, ирткен тустыy пeдiзi. Ирткен тустыyсырайxа паза санxа хубулызы.
Синтаксис. Кибiрлiг чоох. Таныuлар турuы-зары (16 ч)
Синтаксис – грамматиканыy чардыuы. Сjс пiрiгiзi паза чоохтаu – синтаксистiy
единицалары.
Адалыстыy тузалары хоостыра лексико-грамма- тическай пjлiктерi; собственнай
паза нарицательнай,
тiрiг паза тiрiг нимес ниме-нооларны таныхтапчатханадалыстар.
Адалыстар пeдiрxеy хозымнар: -чы/-чi; -ыu/-iг/-г;
-ыс/-iс/-с. Сjстер хозылып пeтчеткен адалыстар.
Адалыстарныy падежтер хоостыра хубулызы. Ада- лыстыy тартылuы формазы.
Падежтернiy паза тартылuы форманыy хозымнары.
Адалыстыy кiчiглес формазын пeдiрxеy хозымнар:
-xах/-xек, -ыxах/-ixек, -ах/-ек, -ас/-ес. Адалыстарны мор- фология саринаy eзeрерi.
Пiлдiрiс – пос алынxа чоох чардыuы – 10 ч. Адалыстыy грамматика тузазы,
морфология паза синтаксис тузалары. Пiлдiрiстiy чоохтаuы тузазы.
Пiлдiрiстер пeдiрxеy хозымнар: -ых/-iк, -к/-х; -ыu/-iг,
-г/-u; -лыu/-лiг, -ныu/-нiг, -тыu/-тiг, ан. п. Пiлдiрiстернiy тузалары хоостыра пjлiктерi.
Пiлдiрiстiy тиyнестiрiс синнерi. Пiлдiрiстернi орта пазары.
Пiлдiрiстернi морфология саринаy eзeрерi.
Идiлiс – пос алынxа чоох чардыuы – 14 ч. Идiлiстiy грамматика тузазы, морфология
паза синтаксис тузалары. Идiлiстiy сjс пiрiгiзiндегi, чоохтаuдаuы, чоохтаuы тузазы. Идiлiстiy пасталыu формазы. Идiлiстер пeдiрxеy оyдайлар. Идiлiстер пeдiрxеy
хозымнар: -ла/-ле, -на/-не,
-та/-те, -а/-е.
Иділістіy идiл парuан паза идiлбеен кjрiмнерi. Иділістіy формаларынаyар тиксi
оyнаu: сырайxа хубулчатхан формалары, сырайxа хубулбинчатхан (причастие,
деепричастие, iле нимес) формалары.
Иділістіy полчатхан, полар, ирткен тустары. Полчатхан тус, полчатхан тустыy пeдiзi.
Идiлiстiy полчатхан туста сырайxа паза санxа хубулызы. Полар тус, полар тустыy
пeдiзi. Идiлiстiy полар туста сырайxа паза санxа хубулызы.
Ирткен тус, ирткен тустыy пeдiзi. Ирткен тустыyсырайxа паза санxа хубулызы.
Синтаксис. Кибiрлiг чоох. Таныuлар турuызары (16 ч)
Синтаксис – грамматиканыy чардыuы. Сjс пiрiгiзi паза чоохтаu – синтаксистiy
единицалары.
Сjс пiрiгiзi паза аныy пiлдiрiглерi. Сjс пiрiгiстерiнiy jjн сjзiнiy морфология
пiлдiрiглерi хоостыра кjрiмнерi. Сjстернi сjс пiрiгiзiнде палuалыстырxаy оyдайлар.
Сjс пiрiгiзiн синтаксис саринаy eзeрерi.
Чоохтаu паза аныy пiлдiрiглерi. Чоохтаuларныy чоох пjгiнi хоостыра (искiрiглiг,
сурыuлыu, кeстеглiг) паза eн хоостыра (хысхырымныu паза хысхырымныu нимес)
пjлiктерi, оларныy тузалары паза eн хоостыра пос оyдайлыu полчатханы. Сурыuны
паза кeстегнi таныхтаxаy оyдайлар. Чоохтаuныy jjн членнерi (грамматика jjнi).
Подлежащай паза аныy пiлдiрiлчеткен морфология оyдайлары. Сказуемай паза
аныy пiлдiрiлчеткен морфология оyдайлары.
Подлежащайныy паза сказуемайныy аразында тиретурuызары.
Тараyхай паза тараyхай нимес чоохтаuлар. Чоохтаuныy iкiнxi орынныu членнерi:
толдырыu, обстоятельство, чарытхы.
Сjстернiy чоохтаuдаuы орны.
Тjjй членнiг чоохтаuлар. Тjjй членнернi палuалыстырxаy оyдайлар. Тjjй членнiг
чоохтаuларныy
eн паза таныuлар саринаy пос оyдайы. Тjjй паза тjjй нимес
чарытхылар.
Айланыстыu чоохтаuлар. Айланыстыy чоохтаuдаuы орны. Айланыстыy тузазы паза
6
пiлдiрiлчеткен
оyдайлары. Айланыстыu чоохтаuларныy пос оyдайлыu eнi.
Айланыстыu чоохтаuларда таныuлар турuызары.
Чоохтаu соонда таныuлар турuызары. Тjjй членнiг паза айланыстыu чоохтаuларда
таныuлар турuызары.
ТИКСІ ХАТИРЫ – 4 ч. СЫНЫХТАUЛЫU ТОUЫСТАР – 6 ч.РЕЗЕРВНАЙ ЧАСТАР
– 2 ч.
6-xы класс (102 ч)
Хакас тiлiнеyер тиксi оyнаu (2 ч)
Хакас тiлi – Хакас Республиканыy хазна тiлi. Лите- ратура тiлiнеyер оyнаu. Хакас
тiлiнiy диалекттерге тjс- тенчеткенi, пайы паза хоос оyдайлары.
Тiл паза чоох (2 ч)
Тiл темазына чарыдылuан пiр кiзiнiy аймах-пасха чоо- uын пeдiрерi: чарыдыuлыu,
искiрiглiг, паалаuлыu.
Текст (4 ч)
Тексттi саuыс хоостыра eзeрерi: текст чардыхтарыныy пeдiзiнiy пос оyдайларын,
аныy кiчiг темаларын паза аб- зацтарын, чоохтаuларныy текстте палuалысчатхан
оyдай- ларын, тiлнiy хоос оyдайларынаy тузаланчатханын (eг- ренген материал
хоостыра).
Текстнеy тоuынары: текстке план пeдiрерi (олаyай, тол- дыра, сурыuлыu). Тексттiy jjн
паза jjн нимес искiрии, тексттi чоохтиры.
Хоостап чоохтааны – чоох кjрiмi. Кiзiнiy тастындаuы кjрiмiнеyер хоостап
чоохтиры. Иб, тура iстiнеyер хоостап чоохтиры. Чир-чайааннаyар хоостап
чоохтиры. Хайдаu- да орыннаyар хоостап чоохтиры. Идiгдеyер хоостап чоохтиры.
Тiлнiy функциональнай кjрiмнерi (2 ч)
Тоuыс стильi. Пiчiк пазары. Расписка пазары. Наука стильi. Словарнай статья. Наука
искiрии.
Тiл системазы (80 ч)
Лексикология. Кибiрлiг чоох (4 ч)
Хакас тiлiнiy лексиказыныy пeдiзi: хакас тiлiнiy позыныy сjстерi паза аныy темалар
хоостыра пjлiктерi.
Наа пeткен паза пасха тiлдеy кiрген сjстер – хакас тiлiнiy сjстiг пайын пайытчаy jjн
оyдайлар. Пасха тiлдеy кiрген сjстер, оларныy тiлге кiрчеткен сылтаuлары.
Архаизмнер паза неологизмнер, оларныy тiл тилізi хоостыра тiлде пар полчатханы.
Иргiлен парuан сjстер: историзмнер паза архаизмнер.
Нейтральнай паза стиль саринаy сырлыu сjстер.
Книжнай паза олаyай чоохта киректелчеткен сjстер.
Хакас тiлiнiy сjстiг пайыныy тузаланылчатханы хоостыра кjрiмнерi: тиксi
тузаланылчатхан паза тиксi тузаланылбинчатхан (диалектизмнер, терминнер,
профес-сионализмнер, жаргонизмнер).
Сjстiктер.
Фразеология – тiл науказыныy чардыuы (4 ч)
Хакас тiлiнiy фразеология пeдiрiстерiнеyер оyнаu. Нейтральнай, олаyай чоохта
киректелчеткен, книжнай фразеологизмнер, оларныy пос оyдайлары.
Пос палuалыстыu сjстер пiрiгiстерiн фразеологизмнердеy пасхалиры.
Хакас тiлiнiy фразеология сjстiгi паза аннаy тузаланары.
Морфология. Кибiрлiг чоох. Орта пазары (56 ч)
7
Адалыс – 10 ч. Адалыстыy грамматика пiлдiрiглерi паза синтаксистегi тузалары.
Адалыстыy саны. Тартылuы формадаuы адалыстарныy хубулызы. Пiр паза кjп
сандаuы адалыстарныy падежтерxе хубулызы. Адалыстыy сказуемай формазы.
Пiлдiрiс – 10 ч. Пiлдiрiстiy грамматика пiлдiрiглерi паза синтаксистегi тузалары.
Пiлдiрiс пeдiрxеy хозымнар. Jy, син паза ниме-нооныy тадиин таныхтапчатхан качественнай пiлдiрiстер. Пiлдiрiстiy ниме-ноо
тузалыu пол парчатханы
(субстантивация) паза наречиелер орны- на киректелчеткенi, оларныy
синтаксическай функция- ларыныy алызии. Пiлдiрiстiy тиyнестiрiс синнерiнiy
синтаксическай оyдайнаy пeтчеткенi.
Синоним паза антоним пiлдiрiстер. Пiлдiрiстернiy текст пeдiрерiнде араласчатханы.
Числительнай – 10 ч. Числительнайларныy тузазы паза грамматика пiлдiрiглерi.
Числительнайларныy тузалары паза пeдiзi хоостыра пjлiктерi. Адалыстарнаy хада ки
ректелчеткен числительнайларныy хубулбинчатханы. Ни- ме-ноо тузалыu
числительнайларныy хубулызы.
Числительнайларныy синтаксическай функциялары.
Орынды (местоимение) – 10 ч. Орындыларныy грам- матика пiлдiрiглерi паза
синтаксистегi тузазы. Сырай, кjзiдiг, тартылuы, чарыдыuлыu, сурыuлыu
паза
теезiглiг, iле нимес паза чаратпинчатхан тузалыu орындыларныy падежтерxе
хубулызы. Орындыларныy синтаксическай функциялары.
Идiлiс – 16 ч. Идiлiстiy тузазы, грамматика пiлдiрiгле- рi паза категориялары.
Идiлiстiy синтаксистегi тузазы. Идiлiстiy пасталыu формазы. Идiлiстiy итiрбинчеткен
формазын пeдiрчеткен хозымнар. Иділістіy сырайxа паза санxа хубулызы.
Идiлiстiy залог категориязы (jjн, айланыстыu, полызыuлыu, страдательнай, кeстеглiг)
паза оларныy хо зымнары.
Хакас тiлiнiy наклонение категориязынаyар тиксi оyнаu (изъявительнай, кeстеxеy,
молxастыu, полuадаu, хы- ныстыu, сослагательнай), оларныy хозымнары. Полuадаu
наклонение паза идiлiстiy сырайxа, санxа хубулызы. Изъявительнай наклонение,
аныy полчатхан, полар, ирткен тус формалары.
Полызыu тузалыu идiлiстер, оларныy тузалары.
Синтаксис (16 ч)
Тjjй членнiг чоохтаuлар. Тjjй членнернi палuа- лыстырчаy оyдайлар. Тjjй членнiг
чоохтаuларныy eн паза таныuлар саринаy пос оyдайлыu полчатханы. Тjjй паза тjjй
нимес чарытхылар (хатиры).
Союзтыu хадыл чоохтаuлар. Хадыл чоохтаuларда че, тiзеy, а союзтар алнында
запятой турuызары.
ТИКСІ ХАТИРЫ – 4 ч. СЫНЫХТАUЛЫU ТОUЫСТАР – 6 ч.РЕЗЕРВНАЙ ЧАСТАР
– 2 ч.
8-ӌi классты тоосчатса, олғаннар мындағ салтарларға чидерге киректер:
ȳннендiрерiнҷе паза хығырарынҷа:
- хоос литература, наука, ȳгредіг паза даа пасха тексттернi истiп, нимедеӊер чоох
парчатханын оӊнирға, тексттіӊ сағыс хоостыра чардыхтарын паза ол чардыхтарныӊ
палғалызын табарға;
- аймах-пасха жанрлардаӊ алылған тексттернi аймах-пасха пӧгіннеӊ хығырарға (ȳгредіг,
текстнеӊ танызар, таллап паза ан.п.), хығырҷаӊ оӊдайларны тилiдерге;
- хығырған тексте кирек ȳгредіг материалын табарға;
- книганаӊ паза пасха даа источниктернеӊ тоғынар чахсы кӧнігістiг поларға
чоохтанарынҷа паза пазарынҷа:
- постыӊ чооғын текст алай чоох ситуациязы хоостыра пȳдір поларға; пiр паза iкi кiзiнiӊ
чооғын аймах чоох стильi полызиинаӊ пȳдірерге;
- хоос, диафильм, телефильм хоостыра пирiлген сурығларға, сағын полчатханын кӧзідіп,
толдыра нандырығ пирерге;
8
-чоохтыӊ прай пȳдізін санға алып, хайдағ-да пирiлген тема чоох пȳдірерге;
- хоос литературадаӊ, статьядаӊ алылған пiрее ȳзiктi хакас тiлiнеӊ орыс тiлiне, орыс
тiлiнеӊ хакас тіліне тiлбестеп пiлерге (700-900 танығ);
-тексттіӊ ӧӧн сағызын, темазын табарға, ағаа ат пирерге; текст хоостыра сурығлар
турғызырға паза оларға нандырарға;
-пiчiк, заявление, автобиография пас поларға;
фонетикаҷа:
сӧстерні тапсағлығ пȳдізі хоостыра ȳзȳрерге;
орта пазарынҷа:
- чоохта хакас тiлiніӊ орта адирынҷа синнерiн орта тузаланарға;
тілніӊ сӧстіг пайынҷа паза фразеологияҷа:
-фразеолгизмнернеӊ орта, килістіре тузаланып пілерге;
фразеология сӧстігінеӊ тузаланарға;
сӧс пȳдірізінҷе паза сӧспȳдізінҷе:
сӧстерні пȳдізі хоостыра ȳзȳрерге;
- сӧстіӊ
пȳдірізін паза сӧстіӊ хубулызын пасхалирға;
морфологияҷа:
- чоох чардыхтарын пасхалирға;
- полған на чоох чардығынаӊар, аныӊ грамматика категорияларынаӊар, пазып паза
паспин, нандырығ тимнирге;
чоох чардыхтарыныӊ морфология саринаӊ ȳзȳрерге;
синтаксисче:
- аймах-пасха сӧс пірігістерін пȳдірполарға паза оларны пасхалирға; - олаӊай
чоохтағларныӊ прай кӧрімнерін пілерге, танирға, орта тузаланарға;
- чара
турчатхан членніг, кирілген, суғылған пȳдірістіг, айланыстығ, тӧӧй членніг олаӊай
чоохтағларны танирға, пȳдірерге;
- олаӊай
чоохтағларны синтаксис саринаӊ ȳзȳріп пілерге;
орта пазарынxа:
- пiчiкте хакас литература тiлiнiӊ танығлар турғызар синнерінеӊ тузалан поларға;
- чоохтағныӊ программа хоос ȳгренілген кӧрімнерінде танығлар турғыс поларға;
таныuлартурuызарынxа:
- пiчiкте хакас литература тiлiнiyтаныuлартурuызарсиннерiнеyтузаланполарuа;
- чоохтаuнын программа хоостыраeгренiлгенкjрiмнерiндетаныuлартурuысполарuа;
- кӧнічоохтығчоохтағлардатанығлартурғызыарға;
- чоохтаuларнытаныuлархоостыраeзeрерге.
Хакас тiлiнiӊ 8-ҷi классха программаныӊ содержаниезі
Хакас тiлi – тилекейдегi тiллернiӊ аразында.
Ирткенiн хатиры.
Синтаксис. Таныu турuызары. Иптiг чоохтанары.
Сjс пiрiгiзi.
I. 5-ҷі класста сӧс пірігізінеӊер алған пілістернi хатиры. Сjстернi палuалыстырxан
ондайлар: примыкание, тартылuы, согласование, управление.
Сjс пiрiгicтерiнiy jjн кjрiмнерi.
II.Cjc пiрiгicтерiнiy палuалысчатхан оyдайларын пiлерге. Аймах-пасха сjс пiрiгicтерiн
пeдiр пiлерi.
Олаyай чоохтаu.
I.Чоохтаuдаyар ирткенiн хатиры. Чоохтаuныy тузазы, грамматическай jjнi. Сjстернiy
чоохтаuдаuы изерiзi.Олаyай чоохтаu eнi.Чоохтаuда саuыс хоостыра jнетiн хайыuлыг сjстер
(логическай ударение).
II.Саuыс хоостыра кирек сjстернi eннеy кjзiдiп, чоохтагларны jтiг хыuыр пiлерi.
III.Архитектура памятниктерi хоостыра текст пeдiрерi, аныy пeдiзi, тiл оyдайлары.
9
Iкi jjн членнiг олаyай чоохтаu.
Чоохтағныӊ ӧӧн членнерi.
I.Jӧн членнердеyер пiлiстернi хатиры.
Подлежащай паза аныӊ пiлдiрiлчеткен оyдайлары. Сказуемай паза аныӊ пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары. Подлежащайнаӊ сказуемайныӊ аразында тире турғызары.
II.Подлежащайнаӊ сказуемайныӊ аразында тирелiг чоохтаuларны eннеy орта хыuыр
пiлерi. Подлежащайны аймах-пасха сказуемайларнаy палuалыстыр пiлерi.
III.Кiчiг чир-суuдаyар публицистика стильiнеy сочинение пазары.
Чоохтағларныӊ ікiнҷi орыннығчленнерi.
I.Iкiнҷi орыннығ членнерденер пiлiстернi хатиры. Iкiнҷi орыннығ членнернiy кjрiмнерi.
Толдырығ. Чарытхы. Приложение – чарытхыныy кjрiмi, аны таныuларнаy чарары.
Обстоятельство, аныy кjрiмнерi. Тиннестiрiг кизектерi, оларныy хыриндаuы таныuлар.
II.Приложениелернi паза тиyнестiрiг кизектерiн таныuларнаy чар пiлерi.
III.Чон алнындаuы чоох. Кiчiг чир-суунаyар чон алнында чоох тут пiлерi.
Пiр ӧӧн членнiг чоохтағлар.
I.Пiр ӧӧн членнiг чоохтағларнын кjрiмнерi. Сказуемай чардыхтыu чоохтаuлар: сырайы іле
кӧзiдiлген, сырайы iле кӧзiдiлбеен, сырайы кӧзiдiлбеен, сырайы тиксi кӧзiдiлген.
Подлежащай чардыхтыu (адалыстығ) чоохтағлар.
Пiр паза iкi jjн членнiг чоохтаuларныy тузазы хоостыра тjjй полчатханы, оларныy текст
пeдiрерiнде араласчатханы.
II. Чоохта тjjй тузалыu пiр паза iкi jjн членнiг чоохтаuларнаy тузалан пiлерi.
Адалыстыu чоохтаuларнаy тусты паза орынны таныхтап пiлерi.
III. Пос темаа чоох пeдiрерi.
Толдыра нимес чоохтағлар
I.Толдыра нимес чоохтағларданар оӊнағ. Толдыра нимес чоохтағларныy iкi кiзiнiy
чооuында паза хадыл чоохтаuларда киректелчеткенi.
II.Iкi паза кjп кiзiнiy чооuында толдыра нимес чоохтаuларнаy тузалан пiлерi.
III. Iкi кiзiнiy чооuын пeдiрерi.
Чоохтаuнын тjjй членнерi
I.Чоохтаuныy тӧӧй членнерiн хатиры.
Союзтарнаy паза eннеy палuалысчатхан тjjй членнер.
Тӧӧй паза тӧӧй нимесчарытхылар. Тjjй членнернi запятойларнаy чарары.
Тӧӧй членнернi тиксi адапчатхан сjстер, оларныy хыриндаuы таныuлар.
II.Тӧӧй членнернi тиксi адапчатхан сjстiг чоохтаuларны орта хыuыр пiлерi.
III. Хоос произведение хоостыра таластыu eзeрiг идерi.
Айланыс. Кирiлген паза суғылған пȳдiрiстер. Междометиелiг чоохтаuлар.
I.Айланыстаyар пiлiстернi хатиры. Тараyхай айланыс.
Кирiлген пȳдiрiстер, оларныy тузазы хоостыра кjрiмнерi.
Суғылған пȳдiрiстер (суuылыстар) оларныy тiлдегi тузазы. Междометиелiг чоохтаuлар.
Айланыстарны, кирiлген паза суғылған пȳдiрiстернi таныuларнаy чарары. Междометиелiг
чоохтаuлардаuы таныuлар.Чарчатхан паза пjлчеткен таныuлар. Айланыстарныy, кирiлген
паза суғылған пȳдiрiстернiy тексте киректелчеткенi, оларныy тузазы.
II.Айланыстыu, кирiлген паза суғылған пȳдiрiстiг чоохтаuларны орта хыuыр пiлерi.Тjjй
тузалыu кирiлген пeдiрiстернеy тузалан пiлерi. Кирiлген пeдiрicтер полызиинаy
чоохтаuларны паза тексттiy чардыхтарын палuалыстыр пiлерi.
III.Халых чуртастыy сурыuларынxа чон алнында чоох тудары.
10
Чоохтағныӊ iкiнxi орынныu членнерiнiy чара турызы.
I. Чара турыстаyар оyнаu. Чара турчатхан чарытхы паза приложение. Чара турчатхан
обстоятельстволар паза толдырығлар.
Чара турчатхан iкiнxi орынныu членнернi пjлчеткен таныuлар.
II.Чара турчатхан iкiнxi орынныu членнiг чоохтаuларны орта хыuыр пiлерi. Чара
турчатхан iкiнxi орынныu членнернеy чоохта тузалан пiлерi.
III. Кiзiнi паалапчатханы – тексттiy кjрiмi; аныy пeдiзi, тiл оyдайлары.
Конi паза тоuыртын чоох.
I.Кjнi чоохтаyар паза iкi кiзiнiy чооuынаyар пiлiстернi хатиры. Паcха кiзiнiy чооuын
искiрxен оyдайлар.
Кjнi чоох iстiндегi авторныy сjстерi. Кjнi чоохтаuы таныuлар. Тоuыртын чоох. Цитата,
аныy хыриндаuы таныuлар. Кjнi чоохтыy текст пeдiрерiнде араласчатханы.
II.Кjнi чоохта авторныy сjстерiн орта хыuыр полары. Кjнi чоохты тоuыртын чоохнаy
алыстыр пiлерi.
III.Iкi таныс кiзiнiy омазын тиyнестiрерi. Андаu тексттiy пeдiзiнiy пос оyдайы.
Чоох.
I.Чоохтыӊ кӧрiмнерi. Чоохтыӊ стильлерi. Публицистика стильiнiӊ жанрлары, оларныӊ
пȳдiзi паза тiл оӊдайлары. Репортаж. Статья. Очерк.
II. Аймах-пасха стильнеy пазылuан чоохтарнаy тоuынары.Репортаж, статья, очерктернi
пасхалиры.
III. Публицистика стильiнеy пазылuан чоох пазары. Пiрее нимедеyер репортаж алай очерк
пазары.
8 класста ирткенiн хатиры.
Предметтi eгренерiне, чоох алuыдарына, проектнай тоuыстар толдырарына хоза
кjрiлген частар.
Проекттернiy темалары:
«Чонныy сjспектерi», «Хай паза хайxылар», «Айтыс-тахпахчыларныy марии», «Чонныy
алыптыu нымахтары», «Мин журналист поларбын», «Минiy чирiмнiy саблыu чааxылары»,
«М.И.Боргояков – саблыu хакас тiлxi».
«Хакас тiлi» предметтi ööн школада ÿгренгенiнiң салтарлары Хазна ÿгредiг
стандарттарында кöрiл парғаннар. «Хакас тiлi» предметтi ööн школада ÿгренген
соонда полған на ÿгренӌi пiлерге кирек:
-хакас тiлiнiң хакастарның чуртазындағы тузазын паза аның Хакас Республиканың халыххоных чуртазындағы орнын;
-хакас тiлiнiң пос чонының паза тиксi тюрк чоннарының культуразының чардығы
полчатханын;
-тöреен тiл чонның сағыс-кöгiзiнең, чуртас-хонығынаң, аның пос оңдайлығ культуразынаң
пик палғалыстығ полчатханын;
-хакас тiлiнiң пос оңдайлығ, пай тiл полчатханын паза анны хайраллирға кирек
полчатханын;
-тiл чонны пiр чон полчатханын киречiлепчеткен культураның чардығы полчатханын;
- тöреен тiл кiзiнiң чон аразында кибiрли тудынарының паза чоох апар полчатханының
тöстее полчатханын.
Ööн школаның программазы хоостыра «Хакас тiлi» предметтi ÿгренгеннер тiлнең
тузаланар мындағ салтарларға чидерге киректер:
-чоох апарарының прай кöрiмнерiн пiлерге (хығырарға паза орта ÿннендiрерге):
-пазылған пiчiктi паза олаңай чоохты оңнирға;
11
-искен алай хығырған нименiң ööн сағызын алай кирек чардығын таап поларға;
-искен
нименi
толдыра,
хысхаxахти
алай
таллап
читiр
поларға;
-аймах-пасха жанрлардаң алылған паза стильлернең пазылған тексттернiң ööн
сағызын паза стильін таап пілерге;
-аймах-пасха сöстiктернең, книгаларнаң, интернет материалларынаң паза ан.
пасх.тузаланып,
кирек
материаллар
таап,
орта
тузалан
пiлерге;
-чоохтағы
нимелернi
тiл,
стиль
саринаy
тиңнестiр
пiлерге;
-тексттiң пÿдiзiн пiлерге паза ööн сағызын табарға, анны чардыхтарға чарарға,
чарыдарға;
-чоохтазарға паза пазарға: пос алынӌа алай класснаң хада идер тоғыстың пöгiнiн, аның
изерiзiн оңнирға, тоғыс хоостыра чидiглернi паспин паза пазып паалап поларға;
-искен алай хығырған тексттi план, конспект хоостыра, чоохтап алай аннотация
пазып читiр поларға;
-пирiлген жанр, чоох ситуациязы хоостыра, паспин алай пазып, аймах-пасха
стильлернең тузаланып, тексттер пÿдiрерге;
-постың
сағызын,
пазып
алай
паспин,
иптiг
читiр
поларға;
-пiр паза iкi кiзi чооғының аймах-пасха кöрiмнерiнең тузалан поларға;
-чоохта хакас тiлiнiң орта чоохтанар оңдайларынаң, аның сöстiг пайынаң,
грамматика паза стиль синнерiнең, пiчiк пасчатса, орта пазарына паза танығлар
турғызарына синнернең орта тузаланарға;
-чоохтазығда
тiлнiң
прай
оңдайларын
кибiрли
тузаланарға;
-постың чооғын сизiнерге, паалап поларға, чоохта идiлген алxаастарны тузында
тÿзедерге;
пос
пасхан
тексттi
чахсыландырарға
паза
тÿзедерге;
-улуғ нимес искiрiглернең арғыстарының алнында чоох тут поларға; постың
сағызын читiрiп, анны киречiлеп, талазығларда паза ÿзÿрiглерде аралазарға;
-алған пiлiстi, кöнiгiстернең чуртаста тузалан поларға, хакас тiлi предметче алған
пiлiстернең,
пасха
предметтер
ÿгренчетсе,
тузалан
поларға;
-аймах-пасха чоннар аразында пос чонының кибiрли тудынызынаң тузаланарға.
«Хакас
тiлi»
предметтi
ÿгренген
хоостыра
ÿгренҷiлернiң
салтарлары
полчалар:
-тiлнiң тузазынаңар, хакас тiлiнiң пос чонының тiл алысчаң тирии паза Хакас
Республиказының хазна тiллерiнiң пiрсi полчатханынаңар, чонның тiлiнiң паза
культуразының палғалыстығ полчатханынаңар, тiлнiң чонның чуртазындағы
тузазынаңар оңнаныстары; тöреен тiлнiң гуманитарнай наукалардағы орнын паза аның
ÿгредiгдегi тузазын оңарчатханы;
-тiлдеңер пiлiс ал полчатханы, тiлнiң чардыхтарының, аның оңнағларының удур-тöдiр
палғалыстығ полчатханын пiлчеткенi;
-тiлнiң ööн оңнағларынаң таныс полчатханы: тiлдеңер наука паза аның
чардыхтары; тiл паза чоох, чоох алызары, пазылған паза пазылбаан чоох; пiр кiзiнiң
чооғы, iкi кiзiнiң чооғы паза оларның кöрiмнерi; чоох ситуациязы; олаңай чоох,
наука, публицистика, тоғыс стильлерi, хоос литератураның тiлi; чоохтың кöрiмнерi; текст,
тексттiң кöрiмнерi; тiлнiң ööн единицалары, оларның пiлдiрiглерi паза чоохта тузаланар
пос оңдайлары;
- хакас тiлiнiң сöстiг пайынаңар паза фразеологиязынаңар, литература тiлiнiң
синнерiнеңер, чоох алысчаң синнердеңер пiлiс алып, оларнаң чоохта тузалан
полчатханы;
-тiлнiң ööн оңнағларын, грамматика категорияларын таниры паза оларны ÿзÿрерi,
аймах
чоох
ситуациязында
оларнаң
килiстiре
тузалан
пiлчеткенi;
-сöстернi аймах-пасха саринаң (тапсағлар, пÿдiзi паза пÿдiрiзi, морфология), сöс
пiрiгiстерiн паза чоохтағларны синтаксис саринаң, тексттi прай саринаң (пÿдiзi, ööн
пiлдiрiглерi, стиль, тiлсаринаң, тiлнiң хоос оңдайларын тузаланчатханы хоостыра)
ÿзÿрiп пiлчеткенi;
12
-тööй паза чағын тузалығ сöстернiң, грамматика формаларының чоохтағы тузазын оңниры
паза
оларны
постың
чооғында
ипти
тузалан
полчатханы;
-пос тiлiнiң пай, сiлiг полчатханын оңниры, хоос литературадаң алылған тексттi
ÿзÿрчетсе, чоохтың иптiг паза кибiрлiг полчатханын сизiнiп пiлчеткенi.
9-ӌы классты тоосчатса, олғаннар мындағ салтарларға чидерге киректер:
ȳннендiрерiнҷе паза хығырарынҷа:
- чоохтыӊ сағыс хоостыра чардыхтарын паза ол чардыхтарныӊ палғалызын сизiнерге паза
табарға;
- аймах-пасха стильнеӊ пазылған тексттернi пасхалирға, тиӊнестірерге;
-хығырған тексттерде кирек ȳгредіг материалын табарға;
-книганаӊ паза пасха даа источниктернеӊ тоғынар оӊдайларны пілері паза тоғын полар
кӧнігістіг поларға;
чоохтанарынҷа паза пазарынҷа:
- постыӊ чооғын текст алай чоох ситуациязы хоостыра пȳдір поларға; пір паза iкi кiзiнiӊ
чооғын аймах чоох стильі полызиинаӊ пȳдірерге;
- хынған книгадаӊар, хоос произведениедеӊер, хоостаӊар, тоғазығлардаӊар, чорых
чӧргенінеӊер аймах-пасха пӧгінніг сочинение пас поларға; стенгазетаа искіріг пазарға;
-тексттіӊ содержаниезін, пасх-пасха чоох стильлерініӊ пос оӊдайларын тузаланып,
читірерге;
- аймах-пасха пазып толдырҷаӊ тоғыстарны ит поларға (сочинение, изложение, сӧстіг
диктант, диктант)
- хоос литературадаӊ, статьядаӊ алылған ȳзіктерні хакас тілінеӊ орыс тіліне, орыс тілінеӊ
орыс тіліне, орыс тілінеӊ хакас тіліне тілбестирге (900-1000 танығ);
-тексттіӊ ӧӧн сағызын, темазын табарға, ағаа ат пирерге; текст хоостыра сурығлар
турғызырға паза оларға нандырарға;
- тезистер, конспекттер ит поларға; рецензия, рефераттар пас поларға; хығырған текстке
аннотация пазарға;
фонетикаҷа, орта пазарынҷа, сӧс пȳдiрiзiнҷе паза сӧс пȳдiзiнҷе, морфологияҷа,
синтаксисче ȳзȳріглер:
- сӧстернiӊ тапсағлығ пудiзi, сjс пeдiрiзi паза пeдiзi, морфология, синтаксис, стиль саринаy
eзeрерге;
синтаксисче:
- олаyай паза хадыл чоохтаuларныy тjjй паза пасха сариларын пiлерге;
- хадыл чоохтаuларныy чардыхтарыныy аразындаuы саuыс хоостыра теелiстернi табарuа;
- тести хадыл чоохтаuныy jjн паза хоза чардыхтарын танирuа паза табарuа; прай
кjрiмнерiн пiлерге, танирuа, орта тузаланарuа; jjн паза хоза чоохтаuларны палuалыстырxаy
оyдайларны танирuа, табарuа паза чарыдарuа;
- тиyни паза союз чох хадыл чоохтаuларныy чардыхтарыныy аразындаuы тузалары
хоостыра теелiстернi табарuа, оларны пасхалирuа;
- хадыл чоохтаuларны синтаксис саринаyeзeрерге;
- пiчiкте хакас литература тiлiнiy орта пазарынxа синнерiнеy тузаланарuа;
- сjстерде орфограммаларны табарuа, оларны чарыдарuа;
- орфография алxаастарын табарuа паза тeзедерге;
- сjстернi орфограммалар хоостыра орта пазарuа паза eзeрерге;
таныuлар турuызарынxа:
-пiчiкте хакас литература тiлiнiӊ танығлар турғызар синнерiнеӊ тузалан поларға;
-чоохтаuларда таныuларны орта турuызарuа; таныuлар турuызарын чарыдарuа;
- таныuларныy чоохтаuдаuы тузазын оyнирuа;
- чоохтаuларны таныuлар хоостыра eзeрерге.
13
Тȳрк тiллерi—тилекейде
5–8 класстарда ирткенiн хатиры
Тексттіӊ стильін ȳзȳрері, аныӊ чардыхтарыныӊ палғалысчатхан оӊдайлары.
Хадыл чоохтағ. Иптiг чоохтанары
Союзтығ паза союз чох чоохтағлар.
Тиӊни палғалыстығ хадыл чоохтағ
І.Тиӊни хадыл чоохтағ, аныӊ пос оӊдайлары. Тиӊни хадыл чоохтағныӊ
чардыхтарын
палғалыстырчатхан
союзтар
паза
частицалар.
Тиӊни хадыл чоохтағларныӊ чардыхтарын чарчатхан танығлар. Авторныӊ
танығлары.
ІІ. Тиӊни хадыл чоохтағларны ȳн саринаӊ орта кӧзiт пілерi.
ІІІ.Хоос произведениее, спектакльға ȳндезіг.
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағ
І.Теести хадыл чоохтағ, аныӊ пос оӊдайлары. Ȍӧн паза хоза чоохтағлар. Ȍӧн
паза хоза чоохтағларны палғалыстырҷаӊ оӊдайлар. Хоза чоохтағныӊ турчатхан
орны. Ȍӧн паза хоза чоохтағларны танығнаӊ чарары. Хоза чоохтағларныӊ
кӧрімнері. Кӧп хоза чоохтағлығ тести хадыл чоохтағлар, олардағы танығлар.Тӧӧй
тузалығ тести хадыл чоохтағлар, оларныӊ текст пȳдірерінде араласчатханы.
ІІ.Чоохта чара турчатхан ікінҷі орыннығ членніг олаӊай чоохтағларнаӊ паза тести хадыл
чоохтағларнаӊ
орта
тузалан
пілерi,
оларны
пасхалап
пілерi.
ІІІ.Тіл
сурығларынҷа
искіріг
ит
полары,
тоғысха
кирек
пічіктерні
(автобиография,
чарлағ,
сурыныс
пічии,
искіріг
пічии)
пас
пілері.
Союз чох хадыл чоохтағ
І. Союз чох хадыл чоохтағ, аныӊ пос ондайлары. Союз чох хадыл
чоохтағныӊ чардыхтарыныӊ сағыс хоостыра удур-тӧдір теелізі. Союз чох хадыл
чоохтағныӊ чардыхтарын чарчатхан танығлар. Союз чох хадыл чоохтағныӊ текст
пȳдірерінде араласчатханы.
ІІ.Союз чох хадыл чоохтағныӊ чардыхтарын ȳннеӊ орта читір пілерi. Тӧӧй
тузалығ союзтығ паза союз чох хадыл чоохтағларнаӊ тузалан пілерi.
ІІІ.Тіл сурығларына чарыдылған статьяҷа реферат.
Араластығ хадыл чоохтағ
І.Араластығ хадыл чоохтағларныӊ пȳдізі, оларда танығлар турғызары.
ІІ. Араластығ хадыл чоохтағларнаӊ чоохта тузалан пілері.
ІІІ. Тіл сурығларына чарыдылған статьяҷа конспект идері.
Тiлдеӊер тиксi пiлiстер
І. Тілніӊ чон чуртазындағы тузазы. Тілніӊ ӧзізі. Хакас тілініӊ орыс тілінеӊ
палғалызы.
Хакас литература тілі, аныӊ диалекттері паза стильлері. Хакас тілініӊ пайы,
сілии, ӧтии.
Хакас тілі — хакас чоныныӊ тілі, Хакас Республиканыӊ хазна тілі.
Хакас тілі — тȳрк тіллерініӊ пірсі. Хакас тілі тилекей тіллерніӊ аразында. Хакас пічии,
аныӊ тархыны. Хакас тілінеӊер наука, аныӊ чардыхтары. Саблығ хакас тілҷілері.
Лексикадаӊ, фонетикадаӊ, грамматикадаӊ, орта пазарынаӊ, иптiг чоохтаӊ
алған пiлiстернi пiр тиксi хатиры
Тексттіӊ
пілдіріглерінеӊер,
палғалыстығ
чоохтыӊ
темазынаӊар
паза
ӧӧн
сағызынаӊар,
тексттіӊ
чардыхтарын
палғалыстырҷаӊ
оӊдайлардаӊар,
чарыдығдаӊар, ȳзȳрігдеӊер, тіл стильлерінеӊер пілістерні пір синге ағылары.
Халых чуртас, кибір, литература темаларынҷа публицистика ондайлығ сочинение пазары.
Тархын паза хоос произведение темаларынҷа искіріг алай реферат тимнирі.
Тіл сурығларынҷа статьяны хысхаҷахти пазары.
9 класста ирткенiн хатиры
14
Предметтi ȳгренерiне, чоох алғыдарына, проектнай тоғыстар толдырарына хоза
кӧрілген частар — 6 ч
Проекттернiӊ темалары: «Хакас чонныӊ хыйға сӧстерi», «Минiӊ хынған книгам»,
«Хакас тiлi — тилекейде», «Казановкадағы музей», «Хакас чонныӊ кибiрлерi»,
«Хакас театры паза аныӊ ойынҷылары», аннаӊ даа пасхалары (ȳгретчiнiӊ кӧргенiнеӊ)
Хакас тiлiнiy 5-xb класстыy eгредiг планы
102 час (неделяда 3 час)
№
урока
Иртiрген кeн
Тема урока
План
Сынында
хоостыра
І – ІV класстарда ирткенiн хатиры
Примеча
ние
ХАКАС ТIЛIНЕYЕР ТИКСI ОYНАU
1
04.09
Хакас тiлiнiy пайы паза хоос оyдайлары.
2
05.09
Лингвистика –тiлдеӊер наука.
ТIЛ ПАЗА ЧООХ
3
07.09
Олаyай паза пазылuан чоох, пiр кiзiнiӊ, iкi кiзiнiӊ паза
кӧп кiзiнiӊ чооғы.
11.09
Чоох тоғызыныy кӧрімнері (чоохтанары, истері,
4
хығырары, пазары) паза оларныy пос оyдайлары.
5
12.09
Чоох тоғызыныy кӧрімнері.
6
14.09
Чоох тоғызыныy кӧрімнері.
ТЕКСТ
7
18.09
Текст, аныӊ ӧӧн пiлдiрiглерi.
8
19.09
Тексттiӊ ӧӧн темазы паза сағызы.
9
21.09
Чоохтыy функционально-смысловой кӧрімнері
10
25.09
Тексттi сағыс хоостыра eзeрері. Тексттiӊ пeдізі
ТIЛНIY ФУНКЦИОНАЛЬНАЙ КJРIМНЕРI
11
26.09
Хакас тiлiнiy фунциональнай кӧрімнерінеyер тиксi
оyнағ.
12
28.09
Хакас тiлiнiy фунциональнай кӧрімнерінеyер тиксi
оyнағ.
13
02.10
Сочинение «Минiӊ сjбiрем»
ТІЛ СИСТЕМАЗЫ. Фонетика. Графика. Орфоэпия
14
03.10
Фонетика паза графика – тiл науказыныy чардыхтары.
15
05.10
Чоох тапсағлары паза оларныy пeдізі. Гласнай паза
согласнай тапсағлар.
16
09.10
Алнындағы паза соондағы рядтағы гласнайлар.
Гласнайларныy гармониязы.
17
10.10
Согласнай
тапсағлар:
eннiг
паза
туных.
Согласнайларныy ассимиляциязы.
18
12.10
Согласнай буквалар, оларны орта пазары.
19
16.10
Сjстiy тапсағлығ пeдізін eзeрері.
20
17.10
Слог.Пазым, аныy пiлдiрiглерi.
21
19.10
Eн, аныy функциялары. Eнніy пiлдiрiглерi.
22
23.10
Олаyай паза пазылған чоох, пір кізініy паза кӧп кізініy
чооғы.
15
23
24.10
24
26.10
25
06.11
Орта пазары
26
07.11
27
09.11
Чоох тоғызыныy кӧрімнері.
Чоохтыy функционально-смысловой кӧрімнері
Тексттi сағыс хоостыра eзeрері. Тексттiӊ пeдізі.
28
У паза e ирiн гласнайлары
13.11
29
14.11
Лексикология
30
16.11
31
20.11
32
21.11
33
23.11
34
27.11
Орта пазары. Гласнайларныy тjjйлелчеткенi.
Орта пазары.Гласнайларныy тjjйлелчеткенi.
Согласнайларны орта адиры паза пазары
Лексика-тiлдеyер науканыy чардыuы
Сjстiy лексика тузазын чарытчатхан jjн оyдайлар.
Сjстiy лексика тузазын чарытчатхан jjн оyдайлар.
Пiр паза кjп тузалыu сjстер
Пiр паза кjп тузалыu сjстер
Кjнi паза тоuыртын тузалыu сjстер.
Омонимнер
Синонимнер
Антонимнер
Лексиканы тиксi хатиры. III - xi тесттi «Лексика»
толдырары
40
11.12
Сыныхтаuлыu диктант
Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi. Орта пазары
41
12.12
Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi.
35
36
37
38
39
28.11
30.11
04.12
05.12
07.12
42
14.12
Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi.
43
18.12
Сjс пeдiзi паза пeдiрiзi.
44
19.12
45
21.12
46
25.12
47
48
26.12
28.12
Сjс пeдiрxеy, форма пeдiрxеy паза сjс хубулдырxаy
хозымнар.
Сjс пeдiрxеy, форма пeдiрxеy паза сjс хубулдырxаy
хозымнар.
Сjс пeдiрxеy, форма пeдiрxеy паза сjс хубулдырxаy
хозымнар.
Сjстернi пeдbзb хоостыра eзeрерi.
Орта пазары-тiлдеyер науканыy чардыuы.
49
09.01
Орта пазары-тiлдеyер науканыy чардыuы.
Морфология. Кибiрлiг чоох. Орта пазары.
50
11.01
Морфология – грамматиканыy чардыuы.
Сjстiy грамматика тузазы.
51
15.01
Чоох чардыхтары – сjстернiy лексикограмматическай пjлiктерi. Хакас тiлiнiy чоох
чардыхтары. Пос алынxа паза полызыuлыu чоох
чардыхтары.
52
Адалыс – пос алынxа чоох чардыuы. Адалыстыy
16.01
грамматика тузазы, морфология паза синтаксис
тузалары. Адалыстыy чоохтаuы тузазы.
53
18.01
Адалыс – пос алынxа чоох чардыuы. Адалыстыy
грамматика тузазы, морфология паза синтаксис
16
тузалары. Адалыстыy чоохтаuы тузазы.
Пeтпеен паза пeткен адалыстар. Адалыстар
пeдiрxеy хозымнар: -чы/-чi; -ыu/-iг/-г; -ыс/iс/-с. Сjстер хозылып пeтчеткен адалыстар.
Пeтпеен паза пeткен адалыстар. Адалыстар
пeдiрxеy хозымнар: -чы/-чi; -ыu/-iг/-г; -ыс/iс/-с. Сjстер хозылып пeтчеткен адалыстар.
Адалыстыy тузалары хоостыра лексикограмматическай пjлiктерi; собственнай паза
нарицательнай, тiрiг паза тiрiг нимес нименооларны таныхтапчатханадалыстар.
Адалыстарныy хубулызы.
54
22.01
55
23.01
56
25.01
57
29.01
58
59
60
61
62
63
30.01
01.02
05.02
06.02
08.02
12.02
64
13.02
65
15.02
66
19.02
67
20.02
Адалыстарныy хубулызы.
Адалыстыy пирiлгi падежтегi хубулызы
Падеж хозымнарын орта пазары
Адалыстарны морфология саринаy eзeрерi.
Сыныхтаuлыu тоuыс
Пiлдiрiс-чоох чардыuы. Аныy грамматика тузазы,
морфология паза синтаксис тузалары. Пiлдiрiстiy
чоохтаuы тузазы.
Пiлдiрiс-чоох чардыuы. Аныy грамматика тузазы,
морфология паза синтаксис тузалары. Пiлдiрiстiy
чоохтаuы тузазы.
Пeтпеен паза пeткен пiлдiрiстер. Пiлдiрiстер
пeдiрxеy хозымнар: -ых/-iк, -к/-х; -ыu/-iг,
-г/-u; -лыu/-лiг, -ныu/-нiг, -тыu/-тiг, ан. п.
Пeтпеен паза пeткен пiлдiрiстер. Пiлдiрiстер
пeдiрxеy хозымнар: -ых/-iк, -к/-х; -ыu/-iг,
-г/-u; -лыu/-лiг, -ныu/-нiг, -тыu/-тiг, ан. п.
Пiлдiрiстернiy тузалары хоостыра пjлiктерi.
68
22.02
Пiлдiрiстернiy тузалары хоостыра пjлiктерi.
69
26.02
Предмет тузалыu пiлдiрiстер.
70
27.02
71
01.03
72
05.03
73
74
06.03
12.03
75
13.03
76
15.03
77
19.03
Предмет
тузалыu
пiлдiрiстернiy
падежтерxе
хубулыстары
Предмет
тузалыu
пiлдiрiстернiy
падежтерxе
хубулыстары
Пiлдiрiс теманы тиксi хатиры.
Пiлдiрiстернi
морфология саринаy eзeрерi.
Сыныхтаuлыu тоuыс.
Идiлiс- пос алынxа чоох чардыuы. Идiлiстiy
грамматика тузазы, морфология паза синтаксис
тузалары.
Идiлiс- пос алынxа чоох чардыuы. Идiлiстiy
грамматика тузазы, морфология паза синтаксис
тузалары.
Идiлiстiy сjс пiрiгiзiндегi, чоохтаuдаuы, чоохтаuы
тузазы.
Пeтпеен паза пeткен идiлiстер. Идiлiстер пeдiрxеy
хозымнар: -ла/-ле, -на/-не,
17
78
20.03
79
80
81
22.03
02.04
03.04
-та/-те, -а/-е.
Пeтпеен паза пeткен идiлiстер. Идiлiстер пeдiрxеy
хозымнар: -ла/-ле, -на/-не,
-та/-те, -а/-е.
Идiлiстiy iле нимес формазы.
Иділістіy идiл парuан паза идiлбеен кjрiмнерi.
Иділістіy итiрчеткен паза итiрбинчеткен формазы..
Иділістіy формаларынаyар тиксi оyнаu: сырайxа
хубулчатхан формалары, сырайxа хубулбинчатхан
(причастие, деепричастие, iле нимес) формалары.
83
09.04
Полчатхан тус, полчатхан тустыy пeдiзi. Идiлiстiy
полчатхан туста сырайxа паза санxа хубулызы.
84
10.04
Полар тус, полар тустыy пeдiзi. Идiлiстiy полар
туста сырайxа паза санxа хубулызы.
85
12.04
Ирткен тус, ирткен тустыy пeдiзi. Ирткен тустыy
сырайxа паза санxа хубулызы.
86
16.04
Идiлiс теманы тиксi хатиры. Идiлiстернi морфология
саринаy eзeрерi.
87
17.04
Сыныхтаuлыu тоuыс.
Синтаксис. Кибiрлiг чоох. Таныuлар турuызары.
Синтаксис паза таныuлар турuызары. Сӧс пірігізі.
88
19.04
82
05.04
89
90
23.04
24.04
91
92
26.04
30.04
93
94
03.05
07.05
95
96
97
98
99
100
10.05
14.05
15.05
17.05
21.05
22.05
Чоохтағ – синтаксистіӊ ӧӧн единицазы.
Чоохтаuларныy чоохталчатхан
чоох хоостыра
пjлiктерi
Чоохтаuларныy eн хоостыра пjлiктерi
Чоохтаuныy jjн членнерi. Подлежащай - чоохтаuныy
jjн членi
Сказуемай - чоохтаuныy jjн членi.
Подлежащайнаy сказуемайныy аразында
тире
турuызары
Тараyхай паза тараyхай нимес чоохтаuлар
Iкiнxi орынныu членнер. Толдырыu.
Чарытхы.
Обстоятельство.
Тjjй членнiг чоохтаuлар.
Айланыс.
101
24.05
Хадыл чоохтаuлар.
102
26.05
Кjнi чоох.
Хакас тiлiнiӊ 6-ӌы класста темалар хоостыра планы
102 час (неделяда 3 час)
№
урока
Иртiрген кeн
Уроктың темазы
План
Сынында
хоостыра
Хакас тiлi – Хакас Республиканыӊ хазна тiлi
18
Примечание
1
03.09
Хакас тiлінеӊер тиксi оӊнағ
ТIЛНIY ФУНКЦИОНАЛЬНАЙ КJРIМНЕРI
2
05.09
Хакас тiлінеӊер тиксi оӊнағ
Тiл паза чоох.
3
07.09
4
10.09
Тiл паза чоох.
5
12.09
Тексттi ȳзȳрерi: тексттiӊ пȳдiзi, аныӊ
оӊдайы.
6
14.09
Кiчiг тема паза абзац.
7
17.09
Текстте чоохтағларны палғалыстырxаy
оӊдайлар.
8
19.09
Текстнеӊ тоғынары.
9
21.00
Тiлніӊ функциональнай стильлерi.
10
24.09
Хазна-тоғыс стильлерi.
Лексикология. Кибiрлiг чоох
11
26.09
Хакас тiлінiӊ сӧстiг пайы. Кибiрлiг
чоох.
12
28.09
Тоӊ хакас паза пасха тiлдеӊ кiрген
сӧстер
13
01.10
Диалекттерде киректелчеткен сӧстер
14
03.10
Иргiлен парған паза наа сӧстер
Фразеология – тiл науказыныy чардыuы
15
05.10
Фразеология
–
лексикологияныӊ
пӧлiгi.
16
08.10
Фразеология
–
лексикологияныӊ
пӧлiгi.
17
10.10
Пос паза пик палғалыстығ сӧстер
пірігізі
18
12.10
Пос паза пик палғалыстығ сӧстер
пірігізі
19
15.10
Лексикологияны паза фразеологияны
хатиры.
Морфология. Кибiрлiг чоох. Орта пазары.
Адалыс.
20
17.10
Адалыстыӊ грамматика пiлдiрiглерi
паза синтаксистегi тузазы.
21
19.10
Адалыстыӊ грамматика пiлдiрiглерi
паза синтаксистегi тузазы.
22
22.10
Тартылғы формадағы адалыстарныӊ
падежтерҷе хубулызы.
23
24.10
Тартылғы формадағы адалыстарныӊ
падежтерҷе хубулызы.
24
26.10
Пiр паза кӧп санда турчатхан
адалыстарныӊ падежтерҷе хубулызы.
25
05.11
Пiр паза кӧп санда турчатхан
адалыстарныӊ падежтерҷе хубулызы.
26
07.11
Адалыстарныӊ сказуемай формазы
паза оларныӊ хубулызы
27
09.11
Адалыстарныӊ сказуемай формазы
паза оларныӊ хубулызы
19
28
12.11
29
14.11
30
16.11
Пiлдiрiс
31
19.11
32
21.11
33
23.11
34
26.11
35
28.11
36
30.11
37
03.12
38
39
40
05.12
07.12
10.12
Числительнай
41
12.12
42
14.12
43
17.12
44
19.12
45
21.12
46
24.12
47
48
49
26.12
28.12
09.01
50
11.01
51
14.01
Орынды
52
16.01
53
54
55
56
57
18.01
21.01
23.01
25.01
28.01
Адалыстарныӊ пȳтчеткен оӊдайлары.
Хадыл сӧстернi орта пазары.
Диктант «Соох арығда, соох»
Пiлдiрiстiӊ
пiлдiрiглерi,
аныӊ
синтаксистегi тузазы
Пiлдiрiстiӊ пȳтчеткен оӊдайлары.
Качестволығ, теелiстiг паза тартылғы
пiлдiрiстер, оларныӊ пȳдiзi.
Качестволығ, теелiстiг паза тартылғы
пiлдiрiстер, оларныӊ пȳдiзi.
Ниме-нооныӊ
ӧӧн
паза
синiн
таныхтапчатхан пiлдiрiстер.
Пiлдiрiстернiӊ тиӊнестiрiс, тыыдыс
паза толдыра нимес формалары.
Пiлдiрiстернiӊ тиӊнестiрiс, тыыдыс
паза толдыра нимес формалары.
Пiлдiрiстернi орта пазары.
Пiлдiрiстернi орта пазары.
Пbлдbрbстb морфология саринаy
eзeрерb
Числительнайларныy тузазы па- за
грамматика пiлдiрiглерi.
Числительнайларныӊ пȳдiзi. Оларны
орта пазары.
Числительнайларныӊ тузазы хоостыра
пӧлiктерi.
Сан
числительнайлары,
оларныӊ
хубулызы.
Изертiс числительнайлар.
Пӧлiс
паза
чағыннас
тузалығ
числительнайлар.
Чыылыс числительнайлар.
Унах числительнайлар.
Числительнайларны
морфология
саринаӊ eзeрерb.
Числительнайларны тиксi хатиры.
Сыныхтағлығ диктант
Орындыларныy (местоимение)
грамматика пiлдiрiглерi паза
синтаксистегi тузазы.
Сырай паза тартылғы орындылар.
Кӧзiдiг орындылар.
Сурығлығ паза теезiглiг орындылар.
Айланыс орынды
Чарыдыu паза iле нимес орындылар.
20
58
59
30.01
01.02
Чаратпинчатхан орындылар.
Орындыларны орта пазары.
60
04.02
Орындыларны морфология саринаӊ
eзeрерb. Орындыларны тиксi хатиры.
Ч/а. Изложение
61
06.02
Идiлiс
62
08.02
63
64
65
11.02
13.02
15.02
66
18.02
67
20.02
68
22.02
69
25.02
70
27.02
71
01.03
72
04.03
73
06.03
74
11.03
75
13.03
76
15.03
77
18.03
78
20.03
79
22.03
Синтаксис
80
01.04
81
03.04
Идiлiстiy
тузазы,
грамматика
пiлдiрiглерi паза категориялары.
Идiлiстiy синтаксистегi тузазы.
Идiлiстiy пасталыu формазы.
Идiлiстiy итiрбинчеткен формазын
пeдiрчеткен хозымнар.
Иділістіy сырайxа паза санxа
хубулызы
Идiлiстiy залог категориязы (jjн,
айланыстыu) паза оларныy
хозымнары.
Идiлiстiy залог категориязы
(полызыuлыu, страдательнай) паза
оларныy хозымнары.
Идiлiстiy залог категориязы
(кeстеглiг) паза аныy хозымнары.
Хакас тiлiнiy наклонение категориязынаyар тиксi оyнаu (изъявительнай), оларныy хозымнары
Хакас тiлiнiy наклонение категориязынаyар тиксi оyнаu ( кeстеxеy,
молxастыu), оларныy хозымнары.
Хакас тiлiнiy наклонение категориязынаyар тиксi оyнаu ( полuадаu,
хыныстыu), оларныy хозымнары
Хакас тiлiнiy наклонение категориязынаyар
тиксi
оyнаu
(
сослагательнай), оларныy хозымнары
Полuадаu наклонение паза идi- лiстiy
сырайxа, санxа хубулызы.
Изъявительнай наклонение, аныy
полчатхан, полар, ирткен тус формалары.
Полызыu тузалыu идiлiстер, оларныy тузалары.
Сыныхтаuлыu тест.
Идiлiстi морфология саринаy eзeрерi.
Идiлiстi тиксi хатиры.
Сjс
пiрiгiзi
паза
чоохтаu
синтаксистiy jjн единицалары.
Сjс
пiрiгiзi
паза
чоохтаu
синтаксистiy jjн единицалары.
21
–
–
82
83
84
05.04
08.04
10.04
85
12.04
86
15.04
87
17.04
88
19.04
89
22.04
90
91
92
93
24.04
26.04
29.04
03.05
94
06.05
95
10.05
96
13.05
Тjjй членнiг чоохтаuлар.
Тjjй членнiг чоохтаuлар.
Тjjй
членнернi
палuалыстырxаy
оyдайлар.
Тjjй
членнернi
палuалыстырxаy
оyдайлар.
Тjjй членнiг чоохтаuларныy eн паза
таныuлар саринаy пос оyдайлыu
полчатханы.
Тjjй членнiг чоохтаuларныy eн паза
таныuлар саринаy пос оyдайлыu
полчатханы.
Тjjй паза тjjй нимес чарытхылар
(хатиры).
Тjjй паза тjjй нимес чарытхылар
(хатиры).
Ч/а. Сочинение «Тjреен чирiм»
Хадыл чоохтаuлар.
Хадыл чоохтаuлар.
Союзтыu хадыл чоохтаuлар. Тиӊни
палuалыстыu хадыл чоохтаuлар.
Хадыл чоохтаuларда че, тiзеy, а
союзтар алнында запятой турuызары
Союзтыu хадыл чоохтаuлар. Теести
палuалыстыu хадыл чоохтаuлар.
Союзтыu хадыл чоохтаuлар. Теести
палuалыстыu хадыл чоохтаuлар.
Тiл паза культура.
Сыныхтаuлыu тоuыс.
97
15.05
98
17.05
Ирткенiн хатиры.
99
20.05
100
101
102
Ирткенiн хатиры. Хакас тiлінiӊ сӧстiг
пайы.
Ирткенiн хатиры. Морфология.
Ирткенiн хатиры. Морфология.
Ирткенiн хатиры. Синтаксис.
22.05
24.05
26.05
Хакас тiлiнiӊ 8-ҷı класстыӊ ȳгредiг планы
102 час (неделяда 3 час)
№ урока
Иртiргенкȳн
1
План хоостыра
03.09
2
05.09
3
06.09
4
10.09
5
12.09
Уроктыӊтемазы
Сынында
Хакас тiлi – тилекей
тiллернiӊ аразында.
Хакас тiлi – тилекей
тiллернiӊ аразында.
Тiлнiӊ
синi,
аныӊ
пiлдiрiглерi.
Тiлнiӊ
синi,
аныӊ
пiлдiрiглерi.
Хакас
тiлiнiӊ
22
Примечание
6
13.09
7
17.09
8
19.09
9
20.09
10
24.09
11
26.09
12
27.09
13
01.10
14
15
03.10
04.10
16
08.10
17
10.10
18
11.10
19
15.10
20
17.10
21
18.10
22
22.10
23
24.10
терминнерi.
Хакас
тiлiнiӊ
терминнерi.
Синтаксис.
Сӧс пiрiгiзi паза чоохтағ
синтаксистiӊ
ӧӧн
единицалары.
Сӧс пiрiгiзi паза чоохтағ
синтаксистiӊ
ӧӧн
единицалары.
Сӧс пiрiгiзi. Сӧстернi
палғалыстырҷаӊ
оӊдайлар.
Сӧс пiрiгiзi. Сӧстернi
палғалыстырҷаӊ
оӊдайлар.
Сӧс пiрiгiзi. Сӧстернi
палғалыстырҷаӊ
оӊдайлар.
Олаӊай паза хадыл сӧс
пірігістері.
Олаӊай паза хадыл сӧс
пірігістері.
Сӧс пірігізін ȳзȳрері.
Сыныхтағлығ
диктант.
Ады чох.
(«Ӱгренҷiлернiӊ
пiлiстерiн сыныхтаҷаӊ
тоғыстар», 8-ҷi текст,
42-ҷi стр.)
Чоохтағ
паза
аныӊ
кӧрімнері.
Чоохтағ
паза
аныӊ
кӧрімнері.
Bкb
jjн
членнbг
чоохтаuлар.
Чоохтаuныy
jjн
членнерb.
Подлежащай паза аныӊ
пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары.
Подлежащай паза аныӊ
пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары.
Сказуемай паза аныӊ
пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары.
Сказуемай паза аныӊ
пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары.
Сказуемай паза аныӊ
23
24
25.10
25
05.11
26
07.11
27
28
29
30
31
08.11
12.11
14.11
15.11
19.11
32
33
34
35
21.11
22.11
26.11
28.11
36
29.11
37
03.12
38
05.12
39
06.12
40
10.12
41
12.12
42
13.12
43
17.12
44
45
46
19.12
20.12
24.12
47
26.12
48
27.12
49
09.01
50
10.01
пiлдiрiлчеткен
оӊдайлары.
Подлежащайнаӊ
сказуемайныӊ аразында
тире турғызары.
Подлежащайнаӊ
сказуемайныӊ аразында
тире турғызары.
Чоохтағларныӊ
ікінҷі
орыннығ членнері.
Чарытхы
Чарытхы
Толдырығ.
Толдырығ.
Толдырығ.
Обстоятельство
Обстоятельство
Обстоятельство
Сыныхтағлығ
диктант
Пiр
ӧӧн
членнiг
чоохтағлардаyар оyнағ.
Сырайы iле кӧзiдiлген
чоохтағлар.
Сырайы iле кӧзiдiлген
чоохтағлар
Сырайы
iле
нимес
чоохтағлар
Сырайы
iле
нимес
чоохтағлар
Сырайы
кӧзiдiлбеен
чоохтағлар
Сырайы
кӧзiдiлбеен
чоохтағлар
Сырайы тиксi кӧзiдiлген
чоохтағлар
Ч/а.Изложение
«Аалxы килзе»
Адалыстығ чоохтағлар
Адалыстығ чоохтағлар
Сыныхтағлығ
диктант
Толдыра паза толдыра
нимес чоохтағларданар
оӊнағ.
Ирткенiн тиксi хатиры.
Сидiктелген олаӊай чоохтағлар.
Тӧӧй
членнiг
чоохтағлар.
Тӧӧй
членнiг
24
51
14.01
52
16.01
53
17.01
54
21.01
55
23.01
56
24.01
57
28.01
58
59
30.01
31.01
60
04.02
61
06.02
62
07.02
63
11.02
64
13.02
65
14.02
66
18.02
67
20.02
68
21.02
69
25.02
70
27.02
71
28.02
72
04.03
73
06.03
чоохтағлар.
Тӧӧй
членнернi
палuалыстырҷаӊ
оӊдайлар
Тӧӧй
членнернi
палuалыстырҷаӊ
оӊдайлар
Тӧӧй паза тӧӧй нимес
чарытхылығ чоохтағлар
Тӧӧй паза тӧӧй нимес
чарытхылығ чоохтағлар
Чоохтағныӊ
тӧӧй
членнерiн
тиксi
адапчатхан сӧстер
Чоохтағныӊ
тӧӧй
членнерiн
тиксi
адапчатхан сӧстер
Ч\а. Сочинение «Арыu
прай туста сiлiг»
Айланыстығ чоохтаuлар
Айланыстыu
чоохтаuлар
Кирiлген
пeдiрiстiг
чоохтағлар
Кирiлген
пeдiрiстiг
чоохтағлар
Суғылған
пȳдiрiстiг
чоохтағлар
Суғылған
пȳдiрiстiг
чоохтағлар
Сыныхтағлығ
диктант
Чара турчатхан членнiг чоохтағлар.
Чоохтағныӊ
чара
турчатхан членнерi
Чоохтағныӊ
чара
турчатхан членнерi
Чара
турчатхан
чарытхылар
Чара
турчатхан
чарытхылар
Чара
турчатхан
приложениелер
Чара
турчатхан
приложениелер
Чара
турчатхан
толдырығлар
Чара
турчатхан
толдырығлар
Чара
турчатхан
обстоятельстволар
25
74
07.03
75
11.03
76
13.03
77
78
14.03
18.03
79
20.03
80
21.03
81
01.04
82
83
84
03.04
04.04
08.04
85
10.04
86
11.04
87
88
89
90
91
15.04
17.04
18.04
22.04
24.04
92
93
94
95
96
97
25.04
29.04
02.05
06.05
13.05
15.05
98
16.05
99
20.05
100
22.05
101
23.05
102
26.05
Чара
турчатхан
обстоятельстволар
Чара
турчатхан
обстоятельстволар
Олаӊай
чоохтағны
ȳзȳрерi
Ирткенiн тиксi хатиры.
Сыныхтаuлыu
диктант. Ады чох.
Пасха кiзiнiӊ чооғын читiрҷеӊ оӊдайлар.
Кӧнi паза тоғыртын
чоох.
Кӧнi паза тоғыртын
чоох.
Кӧнi паза тоғыртын
чоох.
Iкi кiзiнiӊ чооғы
Iкi кiзiнiӊ чооғы
Изложение
«Тeлгexек»,
кjн.227,
стр.153
Текст,
аныӊ
ӧӧн
пiлдiрiглерi
Текст,
аныӊ
ӧӧн
пiлдiрiглерi
Чоохтыy кjрiмнерi.
Чоохтыy кjрiмнерi.
Чоохтыӊ стильлерi
Чоохтыӊ стильлерi
Хоос тексттеӊ тоғыс
(темазы, ӧӧн сағызы,
стильi паза ан.п.)
Репортаж
Репортаж
Статья
Очерк
Очерк
Проект «Хакас чирiмнiӊ
саблығ кiзiлерi»
Проект «Хакас чирiмнiӊ
саблығ кiзiлерi»
Сыныхтағлығ
диктант
8-ҷi класста ирткенiн
тиксi хатиры
8-ҷi класста ирткенiн
тиксi хатиры
8-ҷi класста ирткенiн
тиксi хатиры
26
Хакас тiлiнiӊ 9 класста темалар хоостыра планы
68 час (неделяда 2 час)
Урокт Иртiрген кȳн
Уроктыy темазы
ыy
номер План
Сынында
i
хоостыра
1
02.09
Тюрк тіллері тилекейде.
Тілдеӊер тиксі пілістер
2
07.09
Хакас тілінеӊер тиксі оӊнағ.Тілніӊ чон
чуртазындағы тузазы. Тілніӊ ӧзізі.
3
09.09
Хакас литература тілі, аныӊ диалекттері
паза стильлері.
5-8 класстарда ирткенін хатиры
14.09
Фонетика. Узун паза хысха гласнайлар.
4
5
6
7
8
16.09
21.09
23.09
28.09
Морфология. Ирткенін хатиры.
Синтаксис. Ирткенін хатиры.
Синтаксис. Ирткенін хатиры.
Сыныхтағлығ диктант «Кȳскȳ»
Хадыл чоохтағ
30.09
Хадыл чоохтағлардаӊар тиксі оӊнағ.
10
05.10
Тиӊни хадыл чоохтағ
Хадыл чоохтағлардаӊар тиксі оӊнағ.
11
07.10
Тиӊни
оӊнағ.
12
12.10
Тиӊни хадыл чоохтағлардаӊар тиксі
оӊнағ. Сыныхтағлығ тоғыс «Тест»
13
14.10
Тиӊни хадыл чоохтағларныӊ кӧрімнері.
9
хадыл
Сыныхтағлығ
диктант.
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағ
чоохтағлардаӊар
тиксі
14
19.10
тоғыс.
Сыныхтағлығ
15
21.10
16
26.10
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағ, аныӊ
пȳдізі.
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағ, аныӊ
пȳдізі.
17
09.11
18
11.11
19
16.11
Хоза чоохтағларныӊ ӧӧн чоохтағларнаӊ
палғалысчатхан оӊдайлары.
Хозымнар полызиинаӊ пȳткен теести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Хозымнар полызиинаӊ пȳткен теести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
27
Примечание
20
18.11
21
23.11
22
25.11
23
30.11
24
02.12
25
07.12
26
09.12
27
14.12
28
16.12
29
21.12
30
23.12
31
28.12
32
30.12
33
11.01
34
13.01
35
18.01
36
20.01
37
25.01
38
27.01
39
01.02
40
03.02
Послелогтар паза полызығлығ сӧстер
полызиинаӊ пȳткен тести палғалыстығ
хадыл чоохтағлар.
Послелогтар паза полызығлығ сӧстер
полызиинаӊ пȳткен теести палғалыстығ
хадыл чоохтағлар.
Союз паза союз сӧстері полызиинаӊ
пȳткен
тести
палғалыстығ
хадыл
чоохтағлар
Ч/а. Хоос произведениее ȳндезіг
пазары.
Союз паза союз сӧстері полызиинаӊ
пȳткен
тести
палғалыстығ
хадыл
чоохтағлар
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағларны
синтаксис саринаӊ ȳзȳрері
Теести
палғалыстығ
хадыл
чоохтағларныӊ кӧрімнері.Чарытхы хоза
чоохтағлығ тести палғалыстығ хадыл
чоохтағлар.
Толдырығ
хоза
чоохтағлығ
тести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Толдырығ
хоза
чоохтағлығ
тести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Сыныхтағлығ тоғыс. Сыныхтағлығ
диктант.
Обстоятельство тузалығ хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Идіг (действие оӊдайы) хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Ч/а. Тоғысха кирек пічіктерні пас
пілері
(автобиография,
сурыныс
пічиин пазары)
Син обстоятельство хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Син обстоятельство хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Орын обстоятельство хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Тус обстоятельство хоза чоохтағлығ
тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Ч/а. Толдыра пасчаӊ изложение
«Хазыӊ», кӧн.90
Ч/а. Толдыра пасчаӊ изложение
«Хазыӊ», кӧн.90
Сылтағ
хоза
чоохтағлығ
тести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Сылтағ
хоза
чоохтағлығ
тести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Пӧгін хоза чоохтағлығ тести палғалыстығ
хадыл чоохтағлар.
28
41
08.02
42
10.02
43
15.02
44
17.02
Пӧгін хоза чоохтағлығ тести палғалыстығ
хадыл чоохтағлар.
Молҷас
хоза
чоохтағлығ
тести
палғалыстығ хадыл чоохтағлар.
Теести палғалыстығ хадыл чоохтағларны
тиксі хатиры.
Диктант
грамматика
заданиеліг
«Хайраллаӊар чир-чайаанны»
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ тести палғалыстығ хадыл чоохтағлар
45
22.02
46
24.02
47
01.03
48
03.03
49
10.03
50
15.03
51
17.03
52
22.03
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ
палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ
палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ
палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ
палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Нинҷе-нинҷе хоза чоохтағлығ
палғалыстығ хадыл чоохтағлар
Ч/а. Сочинение «Миніӊ аалым».
тести
тести
тести
тести
тести
Ирткенін тиксі хатиры. Союзтығ хадыл
чоохтағлар.
Сыныхтағлығ тоғыс. Сыныхтағлығ
диктант «Книга кирек пе алай чох
па?», кӧн.149
Союз чох хадыл чоохтағлар
53
31.03
Союз чох хадыл чоохтағлардаӊар тиксі
оӊнағ.
54
05.04
55
07.04
56
12.04
57
14.04
Санастырыс тузалығ союз чох хадыл
чоохтағлар. «Н.Г.Катанов- саблығ тілҷі»
темаҷа реферат тимнирі.
Тоғырлас, тус паза молҷас тузалығ союз
чох хадыл чоохтағлар.
Тоғырлас, тус паза молҷас тузалығ союз
чох хадыл чоохтағлар.
Союз чох хадыл чоохтағларны хатиры.
Араластығ хадыл чоохтағлар
58
19.04
Араластығ хадыл чоохтағлар, оларныӊ
пȳдізі.
59
21.04
Сыныхтағлығ тоғыс
60
26.04
Араластығ хадыл чоохтағлар, оларныӊ
пȳдізі.
61
28.04
Араластығ хадыл чоохтағларны ȳзȳрері.
62
03.05
Синтаксисті тиксі хатиры.
63
05.05
Сыныхтағлығтоғыс.
Сыныхтағлығ
29
диктант.
Кӧні паза тоғыртын чоох.
64
10.05
65
66
12.05
17.05
Цитата паза аны пічікте тузаланары.
5-9 класста ирткенін тиксі хатиры.
Чоохтыӊ стильлері.
67
19.05
68
24.05
5-9 класста ирткенін
Чоохтыӊ кӧрімнері.
5-8 класста ирткенін
Тексттіӊ пeдbзb.
тиксі
хатиры.
тиксі
хатиры.
ПОС (ХАКАС) ТІЛІН EГРЕНГЕНІНІYПРЕДМЕТ САЛТАРЛАРЫ
5-xі классты тоосчатса, олuаннар мындаu салтарларuа чидерге киректер:
пос (хакас) тiлiнiy пайынаy паза аныy jтiг оyдайларынаy тузаланарuа, кирек кjзiдiглер
пирерге;
тiлнiy jjн пjлiктерiн, тiл паза чоох единицаларын (тапсаu, хозым, сjс, сjс пiрiгiзi,
чоохтаu) чарыдарuа;
паспин паза пазып пeдiрчеткен чоохтыy, пiр кiзiнiy, iкi кiзiнiy паза кjп кiзiнiy
чоохтарыныy пасха полчатханын чарыдарuа; eгредiг пjгiннерiн толдырчатса паза
олаyай чуртаста, аймах чоох кjрiмнерiніy пос оyдайларын санuа алып пілерге;
чуртаста полчатхан ниме, научнай паза eгредiглiг, хоос паза научно-популярнай
литератураны хыuырuан хоостыра пiр кiзiнiy чооuын пeдiрерге (4–5 чоохтаu);
тiл темазына чарыдылuан iкi кiзiнiy чооuында паза чуртаста полuан нимелер
хоостыра iкi кiзiнiy алай кjп кiзiнiy чооuында аралазарuа (2–3 реплика);
наука-eгредiглiг паза
хоос
литература
тексттерiн паза научно-популярнай
литератураны истіп пiлер оyдайларны пiлерге (таллап, танызыuлыu, толдыразынаy);
хыuырыuныy аймах кjрiмнерiнеy тузаланарuа: танызыuлыu, eгредiглiг, тiлег, тиксi
кjрiп;
искен алай хыuырuан тексттi чоохтап пiлерге (80 сjстеy асхынах полбазын);
искен алай хыuырuан наука-eгредiглiг паза хоос литература тексттерніy
содержаниезiн оyниры (100–120 сjс): тексттiy темазын паза jjн саuызын пазып
паза паспин чоохтирuа, текстке сурыuлар турuызарuа паза оларuа нандырарuа,
тексттiy содержаниезiн толдыра паза хысхаxахти чоохтирuа (толдыра чоохтир текст
80 сjстеy асхынах полбасха кирек, хысхаxахти чоохтир – 100-теy асхынах нимес);
чоохтаu пeдiрерде чоох пjгiнi, темазы паза саuызы хоостыра тiл оyдайларын таллап
пiлерге,
хакастарныy тiл этикедiне килiстiре сjстернеy, сjс пiрiгiстерiнеy,
чоохтаuларнаy тузаланарuа;
пiчiк пасчатса, хакас литература тiлiнiy синнерiне тудынарuа, ол санда тексттi
хобырчатса (80–90 сjс), eгренiлген правилолар хоостыра тимнелген сjстiг диктант
пасчатса (15 сjс), айма-пасха сjстiктернеy тузаланарuа; олаyай чоохта паза пасчатса,
тiл кибiрлерiне тудынып пілерге;
тексттiy jjн пiлдiрiглерiн танирuа; тексттi саuыс хоостыра алынxа чардыхтарuа
чарарuа; чоохтаuларныy паза тексттiy чардыхтарын палuалыстырчатхан оyдайларны
танирuа; текст пeдiрчетсе, алuан пiлiстернеy тузаланып пілерге;
тексттi, аныy чардыхтарын саuыс хоостыра eзeрерге; кiчiг темаларны паза
абзацтарны таап пілерге;
тексттi аныy пiлдiрiглерiне килiстiре полчатханы хоостыра чарыдарuа (темазы, jjн
саuызы, чоохтаuларныy грамматика палuалыстары хоостыра, тексттіy пeдiні паза
тоозылuаны пар полчатханы хоостыра), тексттi тiлнiy хайдаu стильiне кiрчеткенi
30
хоостыра чарыдарuа;
чуртас паза хыuырuан нимелер хоостыра, полталыu хоос хоостыра искiрiглiг текст
пeдiрерге (ол санда 3 чоохтаuдаy пeткен кiчiг сочинение, 60 сjстеy асхынах нимес
синнiг сочинение);
искен алай хыuырuан наука-eгредiглiг, хоос литература тексттерiнеy тоuынарuа:
олаyай паза хадыл план пeдiрерге, тексттiy содержаниезiн читiрерге (ол санда
чоохтапчатхан кiзiнiy сырайын алыстырып), аймах источниктердеy пiлiс табарuа (ол
санда тiл сjстiктерiнеy паза справочнай литературадаy) паза оларнаy eгредiгде
тузаланарuа;
искiрiг итчетсе, презентация тимнирге; постыy паза пасха кiзiнiy текзiн тeзедіп паза
чахсыландырып пілерге;
олаyай чоохтаyар, хакас тiлiнiy функциональнай стильлерiнеyер, хоос литература
тiлiнеyер оyнирuа;
тiл тапсаuларын чарыт пiлерге; тапсаuны паза букваны пасхалирuа;
хатыu паза нымзах гласнайларны пасхалирuа; глас- найларныy тjjйлелчеткенiн
оyнирuа; гласнайларны паза и, ии тапсаuларны хатыu паза нымзах сjстерде
тузаланарuа, узун гласнайларны танирuа паза оларны орта пазарын пiлерге; j-jj, e-ee,
i гласнайларны орта адирuа;
eннiг паза туных согласнайларны пасхалирuа, согласнайларныy тjjйлелчеткенiн
оyнирuа, согласнай букваларны орта пазарuа, хос согласнайларны паза u, y, x
согласнайларны орта адирuа паза пазарuа;
сjстi тапсаuлыu пeдiзi хоостыра eзeрерге;
сjстернi слогтарuа чарарuа, пазым орта идерге, орта eннендiр пiлерге;
хакас тiлiнiy орта пазарынxа правилоларын пiлерге: согласнай паза гласнай
букваларны, хысха паза узун гласнайларны, улуu букваларны паза кавычкаларны
ниме- ноо аттарында, аймах чоох чардыхтарында; хос соглас- найларны, е, ё, ю, я
йоттыu букваларны хакас сjстерiнде орта пазарuа; орыс тiлiнеy кiрген сjстернi орта
пазарuа паза адирuа; сjстернi орта кjзiрерге;
сjстiy лексика тузазын аймах оyдайларнаy чарыдарuа (тjjй тjстiктiг сjстер таап,
чарыдыuлыu сjстiк полызиинаy синонимнер паза антонимнер таап);
пiр паза кjп тузалыu сjстернi пасхалирuа; омонимнернi паза кjп тузалыu сjстернi
пасхалирuа;
сjстернiy тематическай пjлiктерiн чарыдарuа;
сjстi лексика саринаy eзeрерге; аймах тiл сjстiктерiнеy тузалан пiлерге;
хозым тiлнiy иy кiчiг чардыuы полчатханын пiлерге;
сjсте хозымнарны пасхалирuа; сjстiy тjстiгiн, jjнiн паза хозымнарын танирuа; тjjй
тjстiктiг сjстернi таап пiлерге; адалыстыy падеж паза сан хозымнарын пiлерге;
идiлiстiy сан паза сырай хозымнарын танирuа; тартылuы, сказуемай паза
чаратпинчатхан формаларныy хозымнарын сизiнерге;
хакас тiлiнiy сjс пeдiрxеy оyдайларынаy тузалан пiлерге (хозымнар, сjстер пiрiгiзi,
тапсаuлар алысчатханы, конверсия, аббревиатура);
хозымнарда тапсаuлар алысчатханын табарuа;
сjстi пeдiзi хоостыра eзeрерге;
eгредiглiг тоuыстар толдырчатса, чоох чардыхтарынаyар, сjстiy грамматика
тузазынаyар алuан пiлiстерiнеy тузаланарuа; пос алынxа паза полызыuлыu чоох
чардыхтарын пасхалирuа;
адалыстарны танирuа, оларныy морфология пiлдiрiстерiн паза синтаксистегi тузазын
чарыт пiлерге; адалыстарныy тузалары хоостыра пjлiктерiн пасхалирuа; собственнай
паза нарицательнай тузалыu адалыстарны пiлерге; адалыс пeдiрxеy хозымнарны
таап пiлерге; тексттегi адалыстыy санын паза падежiн чоохтап пiлерге; адалыстарны
хубулдыр пiлерге; тартылuы формада турчатхан адалыстарны танирuа; адалыстыy
хозымнарыныy фонетичаскай варианттарын пiлерге; кiчiглес форманы пeдiр пiлерге;
31
адалысты морфология саринаy eзeрерге;
пiлдiрiстiy чоох чардыuы полчатханын, аныy тиксi грамматика тузазын, морфология
пiлдiрiглерiн паза синтаксистегi тузазын пiлерге; пiлдiрiстiy чоохтаuы тузазын
оyнирuа; пiлдiрiс пeдiрxеy хозымнарны танирuа; пiлдiрiстiy тузалары хоостыра
пjлiктерiн пасхалирuа; тиyнестiрiс формазын пeдiр поларuа; пiлдiрiстернi орта пас
пiлерге; пiлдiрiстi морфология саринаy eзeр пiлерге;
идiлiстiy чоох чардыuы полчатханын, аныy тиксi грамматика тузазын, морфология
пiлдiрiглерiн паза синтаксистегi тузазын пiлерге; идiлiстiy чоохтаuы туза- зын
оyнирuа; идiлiстiy пасталыu формазын пiлерге; -ла,
-ле, -на, -не, -та, -те хозымнар полызиинаy идiлiс пeдiр пiлерге; идiл парuан паза
идiлбеен кjрiмде турчатхан идiлiстернi пасхалирuа; идiлiстiy причастие паза деепричастие формаларын танирuа; идiлiстiy тустарын чоохтап пiлерге; полчатхан
туста идiлiстернi сырайxа паза санxа хубулдыр поларuа; идiлiстiy полар паза ирткен
тус формаларын пeдiр пілерге;
синтаксис тiл пjлiгiнiy чардыuы полчатханын оyнирuа; сjс пiрiгiзi паза чоохтаu
синтаксис единицалары полчатханын оyнирuа;
сjс пiрiгiзiнiy jjн пiлдiрiглерiн пiлерге; сjстернiy сjс пiрiгiзiнде палuалысчатхан
оyдайларын оyнирuа; сjс пiрiгiстерiн синтаксис саринаy чарыдарuа;
чоохтаuны чарыдарuа, аныy пiлдiрiглерiн чоохтап пілерге; чоохтаuныy чоох пjгiнi
хоостыра паза eн хоостыра кjрiмнерiн пасхалирuа, оларныy саuыс хоостыра пасха
полчатханын чарыдарuа, сурыu паза кeстег кjзiт пілерге;
чоохтаuныy jjн членнерiн таап пiлерге, подлежащайныy паза сказемайныy
пiлдiрiлчеткен оyдайларын чарыт пiлерге; подлежащаныy паза сказуемайныy
аразында тире таныu турuыс пiлерге;
тараyхай паза тараyхай нимес чоохтаuларны пасхалирuа; iкiнxi орынныu членнернi
табарuа (толдырыu, обстоятельство, чарытхы); сjстернi чоохтаuда изерiстiре орта
турuызарuа;
тjjй членнiг чоохтаuларны табарuа; тjjй членнернi палuалыстырчатхан оyдайларны
таныхтап пілерге; тjjй членнiг чоохтаuлар eн паза таныuлар турuызарынxа пос
оyдайлыu полчатханын чарыдарuа; тjjй паза тjjй нимес чарытхыларны пасхалап
пілерге;
айланыстыu чоохтаuларны табарuа, айланыстыy чоохтаuдаuы орнын пiлерге, аныy
пiлдiрiлчеткен оyдайларын таныхтирuа, айланысты орта eннендiрерге паза таныuнаy
чарарuа.
xы классты тоосчатса, олuаннар мындаu салтарларuа чидерге киректер:
хакас тiлi Хакас Республиканыy хазна тiлi паза хакас чонныy пос тiлi полчатханы
хоостыра функцияларын чарыдарuа; хакас тiлi хазна тiлi полчатханын
киречiлепчеткен кjзiдiмнер пир поларuа; хакас литература тiлiнеyер оyнаныстыu
поларuа; хакас литература тiлiнiy тjстеенде диалекттер полчатханын пiлерге;
чуртаста полuан ниме хоостыра, хыuырuан научнай паза eгредiглiг, хоос паза
научно-популярнай литература хоостыра, паспин, пiр кiзiнiy чооuын пeдiрерге (5
чоохтаu); тiл темазынxа чоох тударuа, iкi кiзiнiy чооuында аралазарuа (3–4 реплика);
тыyнирыныy аймах-пасха кjрімнерінеy тузаланарuа: наука-eгредiглiг, хоос
литература паза даа пасха тексттерні аймах оyдайларнаy истіп пiлерге (таллап,
танызыuлыu, толдыразынаy); хыuырыuныy аймах кjрiмнерiнеy туза- ланарuа:
танызыuлыu, eгредiглiг, тiлег, тиксi кjрiп;
искен алай хыuырuан тексттi чоохтап пiлерге (100 сjстеy асхынах нимес);
тараyхай паза тараyхай нимес чоохтаuларны пас- халирuа; iкiнxi орынныu членнернi
табарuа (толдырыu, обстоятельство, чарытхы); сjстернi чоохтаuда изерiстiре орта
турuызарuа;
тjjй членнiг чоохтаuларны табарuа; тjjй членнернi палuалыстырчатхан оyдайларны
таныхтап пілерге; тjjй членнiг чоохтаuлар eн паза таныuлар турuызарынxа пос
32
оyдайлыu полчатханын чарыдарuа; тjjй паза тjjй нимес чарытхыларны пасхалап
пілерге;
айланыстыu чоохтаuларны табарuа, айланыстыy чоохтаuдаuы орнын пiлерге, аныy
пiлдiрiлчеткен оyдайларын таныхтирuа, айланысты орта eннендiрерге паза таныuнаy
чарарuа.
6-xы классты тоосчатса, олuаннар мындаu салтарларuа чидерге киректер:
хакас тiлi Хакас Республиканыy хазна тiлi паза хакас чонныy пос тiлi полчатханы
хоостыра функцияларын чарыдарuа; хакас тiлi хазна тiлi полчатханын
киречiлепчеткен кjзiдiмнер пир поларuа; хакас литература тiлiнеyер оyнаныстыu
поларuа; хакас литература тiлiнiy тjстеенде диалекттер полчатханын пiлерге;
чуртаста полuан ниме хоостыра, хыuырuан научнай паза eгредiглiг, хоос паза
научно-популярнай литература хоостыра, паспин, пiр кiзiнiy чооuын пeдiрерге (5
чоохтаu); тiл темазынxа чоох тударuа, iкi кiзiнiy чооuында аралазарuа (3–4 реплика);
тыyнирыныy аймах-пасха кjрімнерінеy тузаланарuа: наука-eгредiглiг, хоос
литература паза даа пасха тексттерні аймах оyдайларнаy истіп пiлерге (таллап,
танызыuлыu, толдыразынаy); хыuырыuныy аймах кjрiмнерiнеy туза- ланарuа:
танызыuлыu, eгредiглiг, тiлег, тиксi кjрiп;
искен алай хыuырuан тексттi чоохтап пiлерге (100 сjстеy асхынах нимес);
искен алай хыuырuан наука-eгредiглiг паза хоос литература тексттiy содержаниезiн
оyнирuа (160 сjстеy асхынах нимес): тексттiy темазын паза jjн саuызын, пазып паза
паспин, чоохтирuа, текстке сурыuлар турuызарuа паза оларuа нандырарuа, тексттiy
содержаниезiн толдыра паза хысхаxахти чоохтирuа (толдыразынаy чоохтир текст 150
сjстеy асхынах полбасха кирек, хысхаxахти чоохтир – 155 сjстеy);
чоох ситуациязы хоостыра сjстернi килiстiре таллап пілерге; iкi тiллiг сjстiктернеy
тузаланарuа;
постыy паза пасха кiзiнiy чооuын сjстернi орта, килiстiре
тузаланчатханы хоостыра паалирuа; чарыдыuлыu сjстiктернеy тузаланарuа;
пiчiк пасчатса паза олаyай чоохта, хакас литература тiлiнiy синнерiне тудынарuа;
тексттi хобырчатса (90–100 сjс), ол санда eгренiлген правилолар хоостыра
тимнелген сjстiг диктант пасчатса (18–20 сjс), eгренілген орфограммалар кирiлген
текст хоостыра диктант пасчатса (90–100 сjс), аймах-пасха сjстiктернеy тузаланарuа;
олаyай чоохта паза пасчатса, тiл кибiрлерiне тудынарuа;
тексттi аныy пiлдiрiглерiне килiстiре полчатханы хоостыра паза хайдаu стильге
кiрчеткенi хоостыр eзeрерге;
аймах-пасха функциональнай стильллерге кiрчеткентексттернi eзeрерге, чарыдыuлыu
тексттi
eзeрерге (кiзi- нiy тастын, иб iстiн, чир-чайаанны, орынны, идiгнi
чарытчатхан);
текстте чоохтаuларныy палuалысчатхан оyдайларын табарuа, ол санда тартылuы паза
кjзiдiглiг орындыларны, идiлiстiy тус-кjрiм формаларын;
тiлнiy чоох стильлерiнеyер алuан пiлiстi аймах- пасха eзeрiглер итчетсе паза
чоохта, тузаланарuа, пос текзiн пeдiрчетсе, тексттiy пiлдiрiглерiнеyер пiлiснеy тузаланарuа;
тексттi, аныy чардыхтарын саuыс хоостыра eзeрерге; кiчiг темаларны паза
абзацтарны табарuа;
чуртас паза хыuырuан нимелер хоостыра, искусство произведениелерi хоостыра
аймах-пасха чоох кjрiмiне кiр- четкен тексттер пeдiрерге (искiрiглiг, кiзiнiy тастын,
иб істін, чир-чайаанны, орынны, идiгнi хоостап), ол санда 5 алай аннаy кjп
чоохтаuлыu кiчiг сочинение паза 90 сjстеy асхынах нимес сочинение пазарuа;
текстнеy тоuынарuа: хыuырuан текстке, аныy содержаниезiн, пазып алай паспин,
читiрер eчeн, аймах-пасха планнар пeдiрерге; хыuырuан паза искен тексттiy jjн паза
jjн нимес саuызын табарuа; пасха-пасха источниктердеy пiлiс табарuа, ол санда
справочнай литературадаy, паза оларнаy eгредiгде тузаланарuа;
33
искен паза хыuырuан наука-eгредiглiг тексттi таблица, схема пастыра кjзiдерге паза
таблицаны, схеманы текст оyдайынаy чарыдарuа;
пос пасхан тексттi хакас литература тiлiнiy синнерiне килiстiре тeзедерге;
тоuыс, наука стильлерiнiy пос оyдайларын чарыдарuа; словарнай статьяны паза наука
искiриин пeдiрxеy кирексiнiстернi чоохтап пiлерге; аймах-пасха жанрларuа кiрчеткен
тексттернi (чоох, заявление, расписка, словарнай статья, наука искiрии) eзeр пiлерге;
тоuыс паза наука стильлерiнеyер алuан пiлiстернi аймах тiл eзeрiглерiнде паза чоохта
тузаланарuа;
хакас тiлiнiy сjстiг пайын пeдiзi хоостыра (хакас сjстерi паза аныy темаларxа
пjлiктерi) чарыдарuа; сjс- тернiy пeтчеткен паза пасха тiллердеy кiрчеткен
оyдайларын пілерге, пасха тiлдеy кiрген сjстернi табарuа паза оларныy тiлге хайди
кiргенiн чоохтирuа; иргiлен парuан паза наа сjстернi пасхалап пілерге; тиксi паза
тиксi тузатексттi, аныy чардыхтарын саuыс хоостыра eзeрерге; кiчiг темаларны паза
абзацтарны табарuа;
чуртас паза хыuырuан нимелер хоостыра, искусство произведениелерi хоостыра
аймах-пасха чоох кjрiмiне кiрчеткен тексттер пeдiрерге (искiрiглiг, кiзiнiy тастын, иб
істін, чир-чайаанны, орынны, идiгнi хоостап), ол санда 5 алай аннаy кjп чоохтаuлыu
кiчiг сочинение паза 90 сjстеy асхынах нимес сочинение пазарuа;
текстнеy тоuынарuа: хыuырuан текстке, аныy содержаниезiн, пазып алай паспин,
читiрер eчeн, аймах-пасха планнар пeдiрерге; хыuырuан паза искен тексттiy jjн паза
jjн нимес саuызын табарuа; пасха-пасха источниктердеy пiлiс табарuа, ол санда
справочнай литературадаy, паза оларнаy eгредiгде тузаланарuа;
искен паза хыuырuан наука-eгредiглiг тексттi таблица, схема пастыра кjзiдерге паза
таблицаны, схеманы текст оyдайынаy чарыдарuа;
пос пасхан тексттi хакас литература тiлiнiy синнерiне килiстiре тeзедерге;
тоuыс, наука стильлерiнiy пос оyдайларын чарыдарuа; словарнай статьяны паза наука
искiриин пeдiрxеy кирексiнiстернi чоохтап пiлерге; аймах-пасха жанрларuа кiрчеткен
тексттернi (чоох, заявление, расписка, словарнай статья, наука искiрии) eзeр пiлерге;
тоuыс паза наука стильлерiнеyер алuан пiлiстернi аймах тiл eзeрiглерiнде паза чоохта
тузаланарuа;
хакас тiлiнiy сjстiг пайын пeдiзi хоостыра (хакас сjстерi паза аныy темаларxа
пjлiктерi) чарыдарuа; сjс- тернiy пeтчеткен паза пасха тiллердеy кiрчеткен оyдайларын пілерге, пасха тiлдеy кiрген сjстернi табарuа паза оларныy тiлге хайди кiргенiн
чоохтирuа; иргiлен парuанпаза наа сjстернi пасхалап пілерге; тиксi паза тиксi тузаланылбинчатхан сjстер, книжнай паза олаyай чоохта киректелчеткен сjстер;
хакас тiлiнiy сjстiг пайы хайдаu сфераларда ки- ректелчеткенiн пасхалирuа [тиксi
паза тиксi тузаланыл- бинчатхан сjстер (диалектизмнер, профессионализмнер паза
даа пасх.)];
адалыстыy санын чоохтап пiлерге, тартылuы фор- мада турчатхан адалыстарны
хубулдырарuа,
адалыс- тарны пiр паза кjп санда падежтерxе хубулдырарuа,
адалыстарныy сказуемай формаларын чарыдарuа;
пiлдiрiстернiy сjс пeдiрxеy хозымнарын таап пi- лерге; jy, ниме-ноо тадиин паза
синiн таныхтапчатхан пiлдiрiстернi пасхалирuа; предмет тузалыu пiлдiрестернi
табарuа паза оларныy синтаксическай функцияларыныy алысчатханын сизiнерге;
пiлдiрiстернiy тиyнестiрiс фор- маларын пeдiрерге; чаuын паза тоuыр тузалыu пiлдiрiстернi пасхалирuа; пiлдiрiстернiy текст пeдiрерiнде араласчатханын пілерге;
числительнайларныy тузазын паза грамматика пiл- дiрiглерiн
чарыдарuа;
числительнайларныy
тузалары паза пeдiзi хоостыра пjлiктерi; адалыснаy хада
киректел- четкен числительнайларныy хубулбинчатханын
паза чалuыс
числительнайларныy хубулчатханын пiлерге; чис- лительнайларныy синтаксистегi
тузазын чарыт пiлерге;
34
орындыларныy грамматика пiлдiрiглерiн паза син- таксистегi тузазын чарыдарuа;
сырай, кjзiдiглiг, тартылuы, чарыдыuлыu сурыuлыu паза теезiглiг, iле нимес паза
чарат- пинчатхан орындыларны падежтерxе хубулдырарuа;
идiлiстiy іле нимес формазын таап пiлерге; идi- лiстернiy итiрбинчеткен форма
пeдiрчеткен хозымнарын табарuа; идiлiстi сырайxа паза санxа хубулдырарuа;
аныy залог формаларын паза оларныy хозымнарын табарuа;
идiлiстiy
наклонениелерiн сизiнерге паза оларныy
ланылбинчатхан сjстер, книжнай паза олаyай чоохта киректелчеткен сjстер;
хакас тiлiнiy сjстiг пайы хайдаu сфераларда киректелчеткенiн пасхалирuа [тиксi паза
тиксi тузаланылбинчатхан сjстер (диалектизмнер, профессионализмнер паза даа
пасх.)];
адалыстыy санын чоохтап пiлерге, тартылuы формада турчатхан адалыстарны
хубулдырарuа,
адалыстарны пiр паза кjп санда падежтерxе хубулдырарuа,
адалыстарныy сказуемай формаларын чарыдарuа;
пiлдiрiстернiy сjс пeдiрxеy хозымнарын таап пiлерге; jy, ниме-ноо тадиин паза синiн
таныхтапчатхан пiлдiрiстернi пасхалирuа; предмет тузалыu пiлдiрестернi табарuа
паза оларныy синтаксическай функцияларыныy алысчатханын сизiнерге;
пiлдiрiстернiy тиyнестiрiс формаларын пeдiрерге; чаuын паза тоuыр тузалыu
пiлдiрiстернi пасхалирuа; пiлдiрiстернiy текст пeдiрерiнде араласчатханын пілерге;
числительнайларныy тузазын паза грамматика пiлдiрiглерiн
чарыдарuа;
числительнайларныy
тузалары паза пeдiзi хоостыра пjлiктерi; адалыснаy хада
киректелчеткен
числительнайларныy
хубулбинчатханын
паза чалuыс
числительнайларныy хубулчатханын пiлерге; числительнайларныy синтаксистегi
тузазын чарыт пiлерге;
орындыларныy грамматика пiлдiрiглерiн паза синтаксистегi тузазын чарыдарuа;
сырай, кjзiдiглiг, тартылuы, чарыдыuлыu сурыuлыu паза теезiглiг, iле нимес паза
чаратпинчатхан орындыларны падежтерxе хубулдырарuа;
идiлiстiy іле нимес формазын таап пiлерге; идiлiстернiy итiрбинчеткен форма
пeдiрчеткен хозымнарын табарuа; идiлiстi сырайxа паза санxа хубулдырарuа;
аныy залог формаларын паза оларныy хозымнарын табарuа;
идiлiстiy
наклонениелерiн сизiнерге паза оларныy
хозымнарын танирuа; идiлiстiy наклонение формаларын пeдiрерге; полызыu тузалыu
идiлiстернi танирuа;
союзтыu хадыл чоохтаuларны танирuа; че, тiзеy, а тоuыр тузалыu союзтыu
чоохтаuларда запятой турuызыппілерге.
хакас тiлiнiy тиліпчеткенiн пiлерге;
хакастарныy тiлi, культуразы паза тархыны Сибирьдегi тeрк чоннарнинаy
палuалыстыu полчатханын оy- нирuа;
чуртаста полчатхан ниме, научнай паза eгредiглiг, хоос паза научно-популярнай
литератураны хыuырuан хоостыра, паспин, пiр кiзiнiy чооuын пeдiрерге (6 чоохтаu);
тiл темазынxа паза чуртаста полuан ниме хоостыра iкi кiзiнiy чооuында аралазарuа
(4–5 реплика); iкi кiзiнiy чооuыныy аймах кöрiмнерiн пeдiр поларuа;
публицистика стильiнеy пазылuан тексттернi аймах оyдайларнаy истiп пілерге
(таллаu, танызыuлыu, толдыра);
хыuырыuныy аймах кöрiмнерiнеy тузаланарuа (танызыu, тiлег, ан. п.);
искен паза хыuырuан тексттi паспин чоохтирuа (11 0 сöс);
искен алай хыuырuан публицистика текзiнiy содержаниезiн оyнирuа (текст 210
сöстеy асхынах полбазын); тексттiy темазын паза ööн саuызын пазып паза паспин
чоохтирuа; текстке сурыuлар турuызарuа паза оларuа нандырарuа; тексттiy
содержаниезiн толдыра паза хысхаxахти чоохтирuа (толдыра чоохтир текст 160–170
сöстеy асхынах полбазын, хысхаxахти чоохтир – 180 сöстеy асхынах нимес);
пирiлген темаа паза турuызылuан пöгiн хоостыра чоохтаu пeдiрчетсе, тiл оyдайларын
35
таллап пiлерге;
пiчiк пасчатса паза олаyай чоохта хакас литература тiлiнiy синнерiне тудынарuа, ол
санда текст хобырчатса (100–11 0 сöс); eгренiлген правилолар хоостыра тимнелген
сöстiг диктант пасчатса (20–25 сöс), текст хоостыра (eгренген паза пасха даа
орфограммалар кирiлген) диктант пасчатса (11 0–120 сöс), тiл кибiрлерiне тудынарuа;
тексттi аныy пiлдiрiглерiне килiстiре полчатханы хоостыра eзeрерге, аныy пeдiзiн
чарыдарuа, абзацтарuа хайди чарылчатханын сизiнерге паза öтiг тiл оyдайлары
киректелчеткенi хоостыра чарыдарuа;
тексттi аныy саuызы хоостыра eзeрерге, аныy кiчiг темаларын паза абзацтарын
чарыдарuа;
чоохтаuларныy паза тексттiy чардыхтарыныy палuалысчатхан оyдайларын табарuа;
чуртас паза хыuырuан нимелер хоостыра, искусство произведениелерi хоостыра
аймах-пасха чоох кöрiмiне кiр- четкен тексттер пeдiрерге (искiрiглiг, кiзiнiy тастын,
иб істін, чир-чайаанны, орынны, идiгнi хоостап), сочинение пазары (130–140 сöс), ол
санда кiчiг сочинение (7 алай аннаy кöп чоохтаu);
текстнеy тоuынарuа: хыuырuан текстке аныy содержаниезiн, пазып алай паспин,
читiрер eчeн, аймах-пасха планнар пeдiрерге; хыuырuан паза искен тексттiy ööн паза
ööн нимес саuызын табарuа; тексттi, аны чоохтапчатхан кiзiнiy сырайын алыстырып,
чоохтирuа; пасха-пасха источниктердеy пiлiс табарuа, ол санда справочнай
литературадаy, паза оларнаy eгредiгде тузаланарuа;
пирiлген темаxа презентация оyдайынаy искiрiг тимнирге;
искен паза хыuырuан наука-eгредiглiг тексттi таблица, схема пастыра кöзiдерге паза
таблицаны, схеманытекст оyдайынаy чарыдарuа.
36
